Ερευνητές αναπτύσσουν μια εξέταση αίματος που θα μπορεί να προβλέψει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας περισσότερο από μια δεκαετία πριν από την επίσημη διάγνωση της πάθησης. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν βιολογικούς δείκτες για την πάθηση σε δείγματα αίματος που συλλέχθηκαν από περισσότερους από 50.000 υγιείς εθελοντές που συμμετείχαν σε πρόγραμμα της UK Biobank.
Η εξέταση αίματος εντόπισε μοτίβα τεσσάρων πρωτεϊνών που προέβλεπαν την εμφάνιση της άνοιας γενικά, και της νόσου Αλτσχάιμερ και της αγγειακής άνοιας ειδικά, σε μεγαλύτερη ηλικία. Όταν συνδυάστηκαν με πιο συμβατικούς παράγοντες κινδύνου, όπως η ηλικία, το φύλο, η εκπαίδευση και η γενετική προδιάθεση, τα πρωτεϊνικά προφίλ επέτρεψαν στους ερευνητές να προβλέψουν την άνοια με εκτιμώμενη ακρίβεια 90% σχεδόν 15 χρόνια πριν οι άνθρωποι λάβουν κλινική επιβεβαίωση της νόσου.
Περισσότεροι από 55 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με άνοια παγκοσμίως, αριθμός που αναμένεται να φτάσει τα 78 εκατομμύρια μέχρι το 2030. Περίπου το 70% των περιπτώσεων άνοιας προκαλείται από τη νόσο Αλτσχάιμερ, ενώ η αγγειακή άνοια, που προκαλείται από βλάβη των αιμοφόρων αγγείων, αποτελεί το 20% των περιπτώσεων.
«Ελπίζουμε να το αναπτύξουμε αυτό ως ένα κιτ προσυμπτωματικού ελέγχου που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο εθνικό σύστημα υγείας», δήλωσε ο καθηγητής Jianfeng Feng, από το Πανεπιστήμιο του Warwick στη Βρετανία και το Πανεπιστήμιο Fudan στην Κίνα.
Πρόσφατες μελέτες έχουν καταδείξει τη δυνατότητα των αιματολογικών εξετάσεων να επισημαίνουν τους ασθενείς που είναι πιθανότερο να εμφανίσουν άνοια. Έχοντας αυτές τις πληροφορίες, οι γιατροί θα μπορούσαν να καθορίσουν ποιοι ασθενείς θα πρέπει να υποβληθούν άμεσα σε περαιτέρω εξετάσεις, συμπεριλαμβανομένου του πλήρους διαγνωστικού ελέγχου για τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Η έγκαιρη διάγνωση της νόσου είναι ζωτικής σημασίας καθώς υπάρχουν δύο νέα φάρμακα για το Αλτσχάιμερ, η λεκανεμάμπη (lecanemab) και η ντονεμάμπη (donanemab), τα οποία εξετάζει η βρετανική ρυθμιστική αρχή φαρμάκων. Εάν πάρουν άδεια, το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας θα εξετάσει το κόστος και τα οφέλη προτού αποφασίσει εάν θα πρέπει να διατεθούν στο εθνικό σύστημα υγείας. Η ρυθμιστική αρχή φαρμάκων των ΗΠΑ, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων, έχει εγκρίνει τη λεκανεμάμπη και αναμένεται να αποφανθεί σύντομα για την ντονεμάμπη. Οι ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές εξακολουθούν να εξετάζουν και τα δύο φάρμακα.
Δύο νέα φάρμακα για την άνοια
Από τότε που η λεκανεμάμπη, μια θεραπεία συνθετικών αντισωμάτων της Biogen στις ΗΠΑ και την Eisai στην Ιαπωνία, έγινε πρωτοσέλιδο το 2022 για την επιβράδυνση της νόσου Αλτσχάιμερ, γιατροί και ιατρικές φιλανθρωπικές οργανώσεις έχουν προειδοποιήσει ότι η υγειονομική υπηρεσία δεν είναι έτοιμη να χορηγήσει τέτοια φάρμακα. Για να λάβουν οι ασθενείς ένα από τα δυο φάρμακα, θα πρέπει να έχουν διαγνωστεί με Αλτσχάιμερ σε πρώιμο στάδιο και να έχουν υποβληθεί σε οσφυονωτιαία παρακέντηση ή σε σπινθηρογράφημα ΡΕΤ για να επιβεβαιωθεί η παρουσία αμυλοειδούς πρωτεΐνης στον εγκέφαλο. Τα τοξικά συσσωματώματα αμυλοειδούς είναι ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της νόσου Αλτσχάιμερ. Το Alzheimer’s Research UK εκτιμά ότι μόνο το 2% των επιλέξιμων ασθενών υποβάλλονται σε τέτοιου είδους εξετάσεις. Τα νέα φάρμακα πρέπει να εγχέονται στους ασθενείς κάθε δύο εβδομάδες, και λόγω των δυνητικά θανατηφόρων παρενεργειών, οι ασθενείς πρέπει να υποβάλλονται τακτικά σε μαγνητικές τομογραφίες για τον έλεγχο τυχόν οιδήματος ή αιμορραγίας.
Τι έδειξε η νέα μελέτη
Για την τελευταία μελέτη, συλλέχθηκαν και καταψύχθηκαν δείγματα αίματος από 52.645 ενήλικες χωρίς άνοια μεταξύ 2006 και 2010 και αναλύθηκαν 10 έως 15 χρόνια αργότερα. Περισσότεροι από 1.400 συμμετέχοντες εμφάνισαν άνοια. Χρησιμοποιώντας τεχνητή νοημοσύνη, οι ερευνητές αναζήτησαν συσχετίσεις μεταξύ σχεδόν 1.500 πρωτεϊνών του αίματος και της εμφάνισης άνοιας χρόνια αργότερα. Στη μελέτη τους που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Nature Aging», περιγράφουν πώς τέσσερις πρωτεΐνες, οι Gfap, Nefl, Gdf15 και Ltbp2, ήταν παρούσες σε ασυνήθιστα επίπεδα σε εκείνους που εμφάνισαν άνοια από κάθε αιτία, νόσο Αλτσχάιμερ ή αγγειακή άνοια.
Τα υψηλότερα επίπεδα των πρωτεϊνών αποτελούσαν προειδοποιητικά σημάδια της νόσου. Η φλεγμονή στον εγκέφαλο μπορεί να πυροδοτήσει κύτταρα που ονομάζονται αστροκύτταρα να υπερπαράγουν Gfap, έναν γνωστό βιοδείκτη για τη νόσο Αλτσχάιμερ. Τα άτομα με αυξημένα επίπεδα Gfap είχαν υπερδιπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν άνοια σε σχέση με τα άτομα με χαμηλότερα επίπεδα.
Μια άλλη πρωτεΐνη του αίματος, η Nefl, συνδέεται με βλάβη των νευρικών ινών, ενώ υψηλότερη από το φυσιολογικό Gdf15 μπορεί να εμφανιστεί μετά από βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου. Η αύξηση των επιπέδων των Gfap και Ltbp2 ήταν χαρακτηριστική για την άνοια και όχι για άλλες εγκεφαλικές παθήσεις, διαπίστωσαν οι επιστήμονες, με τις αλλαγές να εμφανίζονται τουλάχιστον 10 χρόνια πριν οι άνθρωποι λάβουν διάγνωση άνοιας.
Οι ερευνητές βρίσκονται σε συζητήσεις με εταιρείες για την ανάπτυξη του τεστ, αλλά δήλωσαν ότι το κόστος, το οποίο σήμερα ανέρχεται σε αρκετές εκατοντάδες λίρες, θα πρέπει να μειωθεί για να καταστεί βιώσιμο.
ΠΗΓΗ:ΕΡΤ
