Η κατανάλωση καφέ έχει μπει αρκετές φορές κάτω από το μικροσκόπιο των ειδικών για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει στην υγεία μας, ωστόσο παραμένει ένα από τα πιο δημοφιλή ροφήματα στον κόσμο. Ειδικά στην Ελλάδα, ο καφές είναι μέρος της τοπικής κουλτούρας και της καθημερινότητάς, ένα τελετουργικό συνυφασμένο απόλυτα με την κοινωνικοποίηση ανεξάρτητα με τις όποιες συνθήκες.
Νέα δεδομένα
Σύμφωνα με τον Dr. Marc Gunter, επικεφαλής του τμήματος διατροφής και μεταβολισμού στη Διεθνή Υπηρεσία Ερευνας για τον Καρκίνο (IARC), «παραδοσιακά ο καφές θεωρείται κακό πράγμα. Ερευνες από τις δεκαετίες του 1980 και του 1990 κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι που έπιναν καφέ είχαν υψηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, αλλά αυτό έχει εξελιχθεί από τότε» και επισημαίνει ότι «την τελευταία δεκαετία γίνονται πιο εκτεταμένες πληθυσμιακές μελέτες από τις οποίες προκύπτουν συνεχώς νέα ευρήματα».
Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Clinical Nutrition, βασισμένη στα γενετικά δεδομένα περισσότερων από 580.000 ανθρώπων σε Φινλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο, διαπιστώθηκε ότι κίνδυνο καρκίνου διατρέχουν όσοι καταναλώνουν πολύ καυτά τα ροφήματά τους, καθώς μπορεί να υπάρξει βλάβη του οισοφάγου. Το 2017 ο Dr. Gunter δημοσίευσε τα αποτελέσματα μιας μελέτης, κατά την οποία εξέτασε τις συνήθειες κατανάλωσης καφέ μισού εκατομμυρίου ανθρώπων σε όλη την Ευρώπη σε διάστημα 16 ετών και τα ευρήματα ήταν εντυπωσιακά. Οσοι έπιναν περισσότερο καφέ είχαν μικρότερο κίνδυνο να πεθάνουν από καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικό και καρκίνο, δεδομένα που συνάδουν με έρευνες από άλλα μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ.
Χαρακτηριστικά, μια άλλη μελέτη από το πανεπιστήμιο του Τορόντο σε συνεργασία με το Krembil Research Institute του Καναδά, υποστηρίζει ότι η κατανάλωση καφέ μπορεί να έχει νευροπροστατευτική δράση, μειώνοντας τον κίνδυνο για Αλτσχάιμερ καθώς και Πάρκινσον, ενώ άλλα δεδομένα δείχνουν ότι ο καφές μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2, ή παθήσεων του ήπατος.
Από την άλλη, σύμφωνα με έρευνες σχετικές με την ψυχική υγεία, ο καφές είναι ικανός να απορρυθμίσει τον μηχανισμό “συναγερμού” του εγκεφάλου και να στρώσει το έδαφος σε συμπτώματα υπερβολικής νευρικότητας έως και πανικού. Υπεύθυνη για αυτό φυσικά η καφεϊνη.
Αντίθετα, οι ευεργετικές ιδιότητες του καφέ προκύπτουν από τις πολυφαινόλες, τα σημαντικά αντιοξειδωτικά τα οποία δρουν ενάντια στη φθορά που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες στον οργανισμό, δηλαδή ενάντια στο οξειδωτικό στρες. Παράλληλα, υπό διερεύνηση είναι το αντιοξειδωτικό καφεστρόλη που όπως φαίνεται εμποδίζει την οξείδωση της LDL “κακής” χοληστερόλης.
Ποσότητα και παρενέργειες
Η ημερήσια ποσότητα που συνιστά o Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ είναι έως 400 mg καφεΐνης την ημέρα, δηλαδή περίπου τέσσερα φλιτζάνια παρασκευασμένου καφέ. Φυσικά υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να πίνουν καφέ όλη την ημέρα χωρίς προβλήματα, ενώ άλλοι νιώθουν έντονο στρες ακόμα και με ένα φλιτζάνι. Αυτό οφείλεται στις διαφορές που υπάρχουν στα γονίδιά μας, οι οποίες επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο μεταβολίζει την καφεΐνη ο κάθε άνθρωπος. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι όταν ο καφές καταναλωθεί σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από παρενέργειες, όπως εξάρσεις, κρίσεις πανικού και αρρυθμίες, καθώς όπως είναι γνωστό αυξάνει την εγρήγορση.
Μια από τις πιο σημαντικές ιδιότητες του καφέ είναι το γεγονός ότι μας βοηθά να ξυπνήσουμε, ωστόσο αυτό παράλληλα μπορεί να επιδράσει και αρνητικά. Οι υψηλές δόσεις καφεΐνης όχι μόνο μας δυσκολεύουν να κοιμηθούμε, αλλά επηρεάζουν και την ποιότητα του ύπνου, καθώς σύμφωνα με έρευνες η υψηλότερη πρόσληψη καφεΐνης αυξάνει τον χρόνο που χρειάζεται κάποιος για να κοιμηθεί και πιθανόν να μειώσει τον συνολικό χρόνο ύπνου, ειδικά στους ηλικιωμένους.
Αλλες επιπτώσεις
Πολύ σημαντική αρνητική επίπτωση είναι ο ψυχολογικός ή σωματικός εθισμός που προκύπτει από την πολύ συχνή κατανάλωση καφέ, σίγουρα όχι στο επίπεδο που προκαλούν οι επιβλαβείς ουσίες όπως η αμφεταμίνη. Παρ’ όλα αυτά όταν παρέλθει η δράση της καφεΐνης πολλοί άνθρωποι αισθάνονται αυξημένη κόπωση. Στις παρενέργειες πρέπει να προστεθεί και η υψηλή αρτηριακή πίεση, αν και γενικότερα η καφεΐνη δεν φαίνεται να αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων ή εγκεφαλικών, όμως έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει την αρτηριακή πίεση λόγω της διεγερτικής επίδρασης στο νευρικό σύστημα, που είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για καρδιακή προσβολή και εγκεφαλικό επεισόδιο.
Επίσης όσοι καταναλώνουν υψηλές ποσότητες καφέ μπορεί να εμφανίσουν ταχυπαλμία και αλλοιωμένο ρυθμό καρδιακού παλμού (κολπική μαρμαρυγή), ο οποίος έχει συνδεθεί με την κατανάλωση ενεργειακών ποτών που περιέχουν εξαιρετικά υψηλές δόσεις καφεΐνης. Επιπλέον, η αυξημένη κατανάλωση καφέ έχει συσχετιστεί κατά καιρούς και με στομαχικές διαταραχές όπως είναι η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.
Είδη καφέ
Ο τρόπος που ετοιμάζουμε τον καφέ μας και το είδος που προτιμάμε να πίνουμε δεν φαίνεται να επηρεάζει την υγεία, σύμφωνα με τον Dr. Gunter. Ο ίδιος λέει ότι “Εξετάσαμε διαφορετικούς τύπους καφέ και είδαμε σταθερά αποτελέσματα, γεγονός που υποδηλώνει ότι δεν πρόκειται για είδη καφέ αλλά για την κατανάλωση καφέ και μόνο». Και συνεχίζει «Είναι κοινή λογική ότι αν πίνουμε πάρα πολύ από οτιδήποτε, πιθανότατα δεν είναι καλό, αλλά δεν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι το να πίνετε μερικά φλιτζάνια την ημέρα είναι κακό για την υγεία».
Η περιεκτικότητα σε καφεΐνη για κάθε είδος και ανά φλιτζάνι είναι: καφές ψυχρής εκχύλισης (Cold Brewed) 70 – 140 mg, καφές φίλτρου 30 – 90 mg, 1 δόση espresso 63 mg, latte / cappucino / macchiato / americano 63 – 125 mg, μονή δόση ελληνικός καφές 60 mg. Σχετικά με τον ντεκαφεϊνέ, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε δεν είναι 100% απαλλαγμένος από καφεΐνη, καθώς η επεξεργασία που γίνεται για να απορριφθεί η καφεΐνη δεν μηδενίζει την περιεκτικότητα. Γι’ αυτό ένα φλιτζάνι χωρίς καφεΐνη περιέχει μεταξύ 5 και 15 mg καφεΐνης.
Ζάχαρη και γάλα
Η ζάχαρη και το γάλα είναι δύο είδη που πολλοί προσθέτουν στον καφέ τους κάθε φορά, ενώ σε κάποια είδη καφέ προστίθεται σαντιγί, φυτική κρέμα, διάφορα σιρόπια κ.ά. Οι επιστήμονες συχνά επισημαίνουν τις αρνητικές επιπτώσεις από την κατανάλωση ζάχαρης. Είναι γνωστό ότι διαταράσσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, αυξάνει το σωματικό βάρος, επιβαρύνει τη στοματική υγεία, αυξάνει τον κίνδυνο καρδιοπάθειας και φυσικά αλλοιώνει τη γεύση του καφέ.
Οι γιατροί επισημαίνουν ότι η ημερήσια πρόσληψη ζάχαρης δεν πρέπει να ξεπερνά τις έξι κουταλιές της σούπας, όμως σε αυτή την ποσότητα πρέπει να συνυπολογίσουμε και όση ζάχαρη λαμβάνουμε από τις άλλες επεξεργασμένες τροφές που καταναλώνουμε. Επιπλέον, μπορούμε να καταναλώσουμε γλυκαντικά με λιγότερες θερμίδες, κατάλληλα ακόμα και για διαβητικούς, όπως η στέβια. Οσον αφορά στην προσθήκη γάλακτος, οι μελέτες δεν έχουν φτάσει σε ασφαλή συμπεράσματα για το εάν είναι ωφέλιμο ή βλαβερό για την υγεία μας.
