Αν και οι κίνδυνοι και οι βλάβες που συνδέονται με τη χρήση αλκοόλ έχουν αξιολογηθεί συστηματικά με την πάροδο των ετών, αυτή η δήλωση του ΠΟΥ ότι δεν υπάρχει ασφαλής ποσότητα που να μην επηρεάζει την υγεία, είναι σίγουρα συνταρακτική. Ο λόγος έγκειται στην ίδια τη σύνδεσή μας με το αλκοόλ. Ειδικότερα αν σκεφτούμε ότι στο μωσαϊκό της ανθρώπινης ιστορίας, η σχέση μεταξύ της κοινωνίας και του αλκοόλ έχει υφανθεί σε περίπλοκα μοτίβα, από τις αρχαίες τελετουργικές τελετές, μέχρι τη σύγχρονη πολυπλοκότητα της κοινωνικής και ψυχαγωγικής κατανάλωσης. Ωστόσο, μια διαφορετική πλευρά της κατανάλωσης αλκοόλ αποκαλύπτει μια πιο σκοτεινή ιστορία, η οποία εκτείνεται πέρα από το γλέντι και σε μια σφαίρα που χαρακτηρίζεται από κινδύνους για την υγεία, κοινωνικές προκλήσεις και μερικές φορές, τραγικές συνέπειες.
Το παγκόσμιο σκηνικό της χρήσης αλκοόλ
Το αλκοόλ, με τη βαθιά ριζωμένη πολιτιστική και κοινωνική του σημασία, είναι διαδεδομένο σε ολόκληρο τον κόσμο. Από την εορταστική έως την αγχολυτική κατανάλωση, ο ρόλος του είναι πολύπλοκος και ποικίλος. Ωστόσο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) σκιαγραφεί, με βάση την πρόσφατη έκθεσή του, την σκληρή εικόνα των συνεπειών της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ. Σύμφωνα με τα στοιχεία του λοιπόν, εκτιμάται ότι 3 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο παγκοσμίως εξαιτίας της επιβλαβούς χρήσης αλκοόλ, αντιπροσωπεύοντας το 5,3% όλων των θανάτων. Η επιβλαβής χρήση του αλκοόλ όμως δεν σταματά εκεί, καθώς αποτελεί αιτιώδη παράγοντα σε περισσότερες από 200 παθήσεις, ψυχικές διαταραχές και τραυματισμούς. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση συγκεκριμένα, συμβαίνουν 3,6 θάνατοι ανά 100.000 ανθρώπους λόγω χρήσης αλκοόλ, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat. Το ποσοστό αυτό ήταν ιδιαίτερα υψηλό σε ορισμένες χώρες της ΕΕ: Σλοβενία (17,3 θάνατοι ανά 100 000 κατοίκους), Πολωνία (10,1), Δανία (7,3), Κροατία (6,5), Αυστρία και Λετονία (και οι δύο 6,2).
Επιπλέον, σύμφωνα με στοιχεία του ΠΟΥ, η επιβλαβής χρήση αλκοόλ ευθύνεται για το 7,1% και το 2,2% του παγκόσμιου φορτίου ασθενειών για τους άνδρες και τις γυναίκες αντίστοιχα. Το αλκοόλ είναι ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου για πρόωρη θνησιμότητα και αναπηρία μεταξύ των ατόμων ηλικίας 15 έως 49 ετών, αντιπροσωπεύοντας το 10% όλων των θανάτων σε αυτή την ηλικιακή ομάδα. Οι μειονεκτούντες και ιδιαίτερα ευάλωτοι πληθυσμοί παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά θανάτων και νοσηλείας που σχετίζονται με το αλκοόλ. Όλα τα παραπάνω απογοητευτικά στατιστικά στοιχεία υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη για μια διαφοροποιημένη κατανόηση των επιπτώσεων του αλκοόλ στα άτομα και τις κοινωνίες.
Θνησιμότητα και αλκοόλ
Το αλκοόλ είναι μια τοξική και ψυχοδραστική ουσία με ιδιότητες που προκαλούν εξάρτηση. Σε πολλές από τις σημερινές κοινωνίες, τα αλκοολούχα ποτά αποτελούν καθημερινό μέρος του κοινωνικού τοπίου για πολλούς από τον πληθυσμό. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για όσους βρίσκονται σε κοινωνικά περιβάλλοντα με μεγάλη προβολή και κοινωνική επιρροή, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, όπου το αλκοόλ συνοδεύει συχνά την κοινωνικοποίηση. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι εύκολο να παραβλέψουμε ή να προεξοφλήσουμε τις υγειονομικές και κοινωνικές βλάβες που προκαλούνται ή στις οποίες συμβάλλει η κατανάλωση αλκοόλ. Οι θάνατοι που σχετίζονται με το αλκοόλ όμως, συμβαίνουν για διάφορους λόγους και οι παράγοντες που συμβάλλουν στο φαινόμενο αυτό είναι πολύπλοκοι και πολύπλευροι. Ακολουθούν ορισμένοι βασικοί λόγοι, για τους οποίους πολλοί άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από αιτίες που σχετίζονται με το αλκοόλ:
1. Συνέπειες για την υγεία
Η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ επιβαρύνει τον οργανισμό, οδηγώντας σε ένα φάσμα προβλημάτων υγείας. Οι παθήσεις του ήπατος, τα καρδιαγγειακά προβλήματα και ο αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου είναι κοινά αποτελέσματα της συνεχιζόμενης βαριάς κατανάλωσης αλκοόλ. Η κίρρωση, μια προοδευτική και μη αναστρέψιμη ουλοποίηση του ήπατος, αποτελεί απόδειξη του φυσικού φόρου που μπορεί να προκαλέσει το αλκοόλ στο ανθρώπινο σώμα.
2. Ατυχήματα και τραυματισμοί
Η εξασθένηση και χαλάρωση που προκαλεί το αλκοόλ, αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ατυχημάτων και τραυματισμών. Η οδήγησηυπό την επήρεια αλκοόλ, που αποτελεί μείζον πρόβλημα παγκοσμίως, οδηγεί σε αμέτρητους θανάτους κάθε χρόνο, ενώ πέρα από τα τροχαία ατυχήματα, οι πτώσεις που σχετίζονται με το αλκοόλ, οι πνιγμοί και άλλοι ακούσιοι τραυματισμοί, συμβάλλουν όλοι στον συγκλονιστικό αριθμό των ανθρώπων που χάνονται.
3. Επιπτώσεις στην ψυχική υγεία
Η αλληλεπίδραση μεταξύ της χρήσης αλκοόλ και της ψυχικής υγείαςείναι περίπλοκη. Ενώ κάποιοι στρέφονται στο αλκοόλ ως μηχανισμό αντιμετώπισης του στρες ή του συναισθηματικού πόνου, η σχέση συχνά μετατρέπεται σε φαύλη και παίρνει καταχρηστική μορφή. Η κατάχρηση αλκοόλ συνδέεται με αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης, άγχους και τάσεων αυτοκτονίας, μεγεθύνοντας περαιτέρω το τίμημα για την ψυχική ευεξία.
4. Εθισμός και εξάρτηση
Η διαταραχή της χρήσης αλκοόλ, που χαρακτηρίζεται από την αδυναμία ελέγχου ή διακοπής της κατανάλωσης παρά τις δυσμενείς συνέπειες, είναι ένα διάχυτο ζήτημα. Για όσους παλεύουν με τον εθισμό, ο κίνδυνος πρόωρου θανάτου κλιμακώνεται. Η αναζήτηση θεραπείας για την εξάρτηση από το αλκοόλ είναι ζωτικής σημασίας για να σπάσει ο κύκλος και να αποτραπεί η περαιτέρω επιδείνωση της υγείας.
5. Κοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες
6. Έλλειψη ευαισθητοποίησης και στίγμα
Το στίγμα που περιβάλλει τις διαταραχές χρήσης αλκοόλ και η έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με τους διαθέσιμους πόρους για θεραπεία, μπορεί να αποτρέψει τα άτομα από το να αναζητήσουν βοήθεια. Αυτή η καθυστέρηση στην αντιμετώπιση των θεμάτων που σχετίζονται με το αλκοόλ μπορεί να συμβάλει στην εξέλιξη των προβλημάτων υγείας και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε θανατηφόρα αποτελέσματα.
Μια επικίνδυνη σταγόνα
νώ η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ θεωρείται γενικά ασφαλής για πολλούς ενήλικες, η κατανάλωση ακόμη και μικρής ποσότητας αλκοόλ, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, μπορεί να εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία ορισμένων ατόμων και σε συγκεκριμένες καταστάσεις.
Στην τελευταία τους μάλιστα, μελέτη, οι ειδικοί του οργανισμού εξηγούν ότι η αιθανόλη (αλκοόλ) προκαλεί καρκίνο μέσω βιολογικών μηχανισμών, καθώς η ένωση διασπάται στον οργανισμό, πράγμα που σημαίνει ότι κάθε ποτό που περιέχει αλκοόλ, ανεξάρτητα από την τιμή και την ποιότητά του, ενέχει κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Μάλιστα, τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν, ότι οι μισοί από τους καρκίνους που οφείλονται στο αλκοόλ στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ, προκαλούνται από “ελαφριά” και “μέτρια” κατανάλωση αλκοόλ. Αυτό το πρότυπο χρήσης αλκοόλ είναι υπεύθυνο για την πλειονότητα των καρκίνων του μαστού που οφείλονται στην ουσία, στις γυναίκες, με τη μεγαλύτερη επιβάρυνση να παρατηρείται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο οργανισμός έτσι προειδοποιεί ότι ακόμα και μια σταγόνα αλκοόλ είναι πολύ πιο επικίνδυνη από όσο πιστεύουμε.
Καθώς λοιπόν οι κοινωνίες μας παλεύουν σήμερα με τις συνέπειες της χρήσης του αλκοόλ, ο δρόμος που ανοίγεται μπροστά μας απαιτεί συλλογική προσπάθεια για την προώθηση υγιέστερων σχέσεων με αυτό το πανάρχαιο ελιξίριο. Η αναγνώριση της διασύνδεσης της σωματικής και ψυχικής υγείας, των κοινωνικών προτύπων και των ρυθμιστικών πλαισίων είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη ολοκληρωμένων στρατηγικών πρόληψης. Με την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών, την υιοθέτηση μιας κουλτούρας υπεύθυνης κατανάλωσης αλκοόλ και την παροχή προσβάσιμης υποστήριξης, μπορούμε να μιλάμε για ένα μέλλον που το αλκοόλ δεν θα είναι συνώνυμο της κοινωνικής ευημερίας μας.
