Με έναυσμα την περίοδο του μεγάλου καύσωνα που διανύουμε, οι ερευνητές εστιάζουν στην ανθρώπινη προσαρμοστικότητα σε ακραίες καιρικές συνθήκες, κάνοντας λόγο για ένα δυστοπικό μέλλον, όπου η επιβίωση θα είναι αδύνατη.
Ο άνθρωπος είναι ίσως το πιο προσαρμοστικό ον στον πλανήτη. Αρκεί να σκεφτούμε ότι ο πρόγονός μας homo sapiens, αυτό το λεπτό, μακρύσωμο ανθρωποειδές, μετανάστευε από τις ερήμους, στα τροπικά δάση, στις στέπες και στα παγετώδη περιβάλλοντα, με ευκολία. Αυτή η συνεχής κλιματική αλλαγή είναι και η αιτία που έδωσε στον homo sapiens αυτή του την ικανότητα.
Μέσα στα 5 εκατομμύρια χρόνια που πέρασαν από την εμφάνιση των πρώτων ανθρωποειδών, το κλίμα της Γης έγινε όλο και πιο ασταθές. Κατά τη διάρκεια των κύκλων που διαρκούσαν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, οι άνυδρες περιοχές της κεντρικής Αφρικής κατακλύστηκαν από δάση, τα δάση έδωσαν τη θέση τους σε λιβάδια και τα συνεχόμενα τοπία διασπάστηκαν από βαθιές λίμνες. Στο πλαίσιο αυτού του ταχέως μεταβαλλόμενου τοπίου, οι άνθρωποι ανέπτυξαν τους ευμεγέθεις εγκεφάλους τους και την ικανότητά τους για προσαρμοστική συμπεριφορά, σύμφωνα με τον Rick Potts, διευθυντή του Human Origins Program στο Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Ινστιτούτου Smithsonian. Σε έναν τέτοιο κόσμο, η ικανότητα να σκέφτονται δημιουργικά, να φαντάζονται νέες λύσεις για τις απειλές επιβίωσης, αποδείχθηκε σημαντικό πλεονέκτημα, ανέφερε.
Σήμερα, ωστόσο, οι συνθήκες διαφοροποιούνται αρκετά. Αυτή η συνεχής αύξηση των θερμοκρασιών, που κάποτε έγινε η αφορμή για την εξέλιξή μας, δεν αποτελεί πλέον φυσικό αιτιατό, αλλά κομμάτι της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής.
Η Γη του 2023
Μόλις 125.000 χρόνια πριν, τότε που τίποτα δεν θύμιζε τον ανθρώπινο πολιτισμό του σήμερα, η Γη διένυε την πιο ζεστή της περίοδο, ελάχιστα πιο θερμή από αυτό που βιώνουμε το 2023. Συγκεκριμένα τα οκτώ έτη μεταξύ 2015 και 2022 ήταν τα θερμότερα που έχουν καταγραφεί ποτέ, με περίπου 850 εκατομμύρια ανθρώπους να ζουν σε περιοχές που γνώρισαν τις υψηλότερες θερμοκρασίες όλων των εποχών. Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα φονικά κύματα καύσωνα γίνονται όλο και μεγαλύτερης διάρκειας, πιο ζεστά και πιο συχνά. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι ένα κύμα καύσωνα, όπως αυτό που συντάραξε το βορειοδυτικό Ειρηνικό το 2021, είναι 150 φορές πιο πιθανό να συμβεί σήμερα, απ’ ό,τι ήταν πριν ξεκινήσουμε να απελευθερώνουμε στην ατμόσφαιρα διοξείδιο του άνθρακα, από την αρχή της βιομηχανικής εποχής.
Απόδειξη αποτελούν τα γεγονότα της φετινής χρονιάς. Ο καπνός των πυρκαγιών από τον Καναδά που γέμισε τον ουρανό στην ανατολική ακτή, με μια πορτοκαλί ομίχλη, το λιώσιμο των θαλάσσιων πάγων στην Ανταρκτική που σημείωσε νέο χαμηλό ρεκόρ, τα επίπεδα υψηλών θερμοκρασιών που καταρρίφθηκαν στο Πουέρτο Ρίκο, τη Σιβηρία, τη Νοτιοανατολική Ασία, το Μεξικό και το Τέξας και οι θερμοκρασίες στην επιφάνεια της θάλασσας στον Βόρειο Ατλαντικό ωκεανό, που στα τέλη Ιουνίου είναι οι υψηλότερες που έχουν καταγραφεί ποτέ.
Η αλήθεια είναι ότι η ακραία ζέστη αναδιαμορφώνει την Γη σε έναν πλανήτη όπου μεγάλες εκτάσεις μπορεί να γίνουν αφιλόξενες για την ανθρώπινη ζωή. Οι ειδικοί προβλέπουν ότι ακόμη και αν μεταβούμε αρκετά γρήγορα σε καθαρή ενέργεια, ο μισός ανθρώπινος πληθυσμός του πλανήτη θα εκτεθεί σε απειλητικούς για τη ζωή συνδυασμούς ζέστης και υγρασίας μέχρι το 2100. Οι θερμοκρασίες σε ορισμένα μέρη του κόσμου θα μπορούσαν να αυξηθούν τόσο πολύ που και μόνο το να βγεις έξω για λίγες ώρες, μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο ακόμη και τους πιο δυνατούς ανθρώπινους οργανισμούς.
Σύγχρονοι homo sapiens
Ενώ οι πρόγονοί μας περιπλανούνταν στη ζέστη της αφρικανικής σαβάνας, κυνηγώντας αντιλόπες, τελειοποίησαν ένα πολύ καλύτερο εργαλείο διαχείρισης της θερμότητας, το οποί μας το δώρισαν απλόχερα μέχρι σήμερα. Αυτό είναι ο έκκρυφος ιδρωτοποιός αδένας, ο οποίος αποτελεί ουσιαστικά έναν μηχανισμό που εκτοξεύει νερό στο σώμα μας, το οποίο στη συνέχεια εξατμίζεται και μας δροσίζει. Ωστόσο, όσο προχωράμε βαθύτερα μέσα σε μια κατάσταση που η κλιματική αλλαγή μετατρέπεται σε κλιματική κρίση, οι συνθήκες διαβίωσης γίνονται δυσκολότερες. Μπορούμε όντως να γίνουμε τόσο προσαρμοστικοί, όσο οι homo sapiens;
H αλήθεια είναι ότι ορισμένοι οργανισμοί μπορούν να ευδοκιμήσουν σε υψηλότερες θερμοκρασίες από άλλους, όπως τα ασημένια μυρμήγκια της Σαχάρας, τα οποία μπορούν να τρέξουν στην υπερθερμαινόμενη άμμο της ερήμου που θα σκότωνε άλλα έντομα ακαριαία. Πολλά μικρόβια ζουν σε θερμές πηγές των 70 βαθμών στο Εθνικό Πάρκο Γέλοουστοουν. Ένας τριαντάχρονος τριαθλητής μπορεί να αντέξει μια μέρα με 43 βαθμούς κελσίου καλύτερα από έναν εβδομηντάχρονο άνδρα με καρδιοπάθεια. Το ερώτημα είναι αν θα μπορούσαμε να αναπτύξουμε μαζικά ανάλογους μηχανισμούς, αφού εμείς οι άνθρωποι είμαστε αξιοθαύμαστα πλάσματα με τεράστια ικανότητα προσαρμογής σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο.
Αν μπορούμε να επινοούμε όλες αυτές τις νέες τεχνολογίες που εξυπηρετούν τη ζωή μας, σίγουρα μπορούμε να κάνουμε κάτι και για τις ακραίες θερμοκρασίες. Ήδη οι γενετιστές φυτών αναπτύσσουν νέες ποικιλίες καλαμποκιού, σιταριού και σόγιας που αντέχουν καλύτερα τις υψηλές θερμοκρασίες. Ο κλιματισμός γίνεται φθηνότερος και χρησιμοποιείται ευρύτερα και οι εταιρείες ένδυσης αναπτύσσουν νέα υφάσματα υψηλής τεχνολογίας που αντανακλούν το ηλιακό φως και διαχέουν τη θερμότητα πιο γρήγορα.
Ζούμε σε μια εποχή που τα ακραία καιρικά φαινόμενα, παύουν να είναι πια τόσο ακραία. Οι περισσότεροι άνθρωποι πλέον αντιλαμβανόμενοι τον μελλοντικό κίνδυνο αδυναμίας επιβίωσης και νιώθουν την επιτακτική ανάγκη να δράσουν για αυτό, είτε χρηματοδοτώντας νέες έρευνες, είτε υιοθετώντας έναν διαφορετικό και πιο «πράσινο» τρόπο ζωής, ελπίζοντας να μπορέσουν να συμβαδίσουν με τις νέες περιβαλλοντικές αλλαγές.
