Το δέρμα είναι ο θερμοστάτης του σώματος, που μεταβάλλει την αιμάτωσή του για να διατηρήσει σταθερή την εσωτερική θερμοκρασία του οργανισμού. Τι συνέπειες μπορεί να έχει αυτή η καθ’ όλα φυσιολογική λειτουργία.
Το δέρμα υποφέρει τον χειμώνα, καθώς το κρύο μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει ορισμένα δερματικά προβλήματα. Αιτία γι’ αυτό είναι η θερμορύθμιση, η οποία αποτελεί μία από τις πρωταρχικές λειτουργίες του δέρματος.
Το δέρμα αποτελεί ουσιαστικά τον θερμοστάτη του σώματος. Όταν εκτίθεται κάποιος στο κρύο, το δέρμα του αρχίζει να τρέμει και τα αγγεία του συστέλλονται, για να μετατοπιστεί το αίμα στο εν των βάθει φλεβικό σύστημα. Αυτό γίνεται για προστατευθούν τα ζωτικά όργανα. Δυστυχώς όμως η φυσιολογική αυτή λειτουργία έχει συνέπειες στο δέρμα.
«Οι συνέπειες αυτές μπορεί να είναι η ανάπτυξη παθήσεων (με χαρακτηριστικότερη τα κρυοπαγήματα) και μη φυσιολογικών αντιδράσεων στο κρύο (π.χ. χιονίστρες)», εξηγεί ο δερματολόγος-αφροδισιολόγος Χρήστος Στάμου.
Τα κρυοπαγήματα
Τα κρυοπαγήματα αναπτύσσονται όταν κάποιος εκτίθεται παρατεταμένα σε θερμοκρασίες κάτω των 0o C. Σε τέτοια περίπτωση, υπάρχει παρατεταμένη μειωμένη ροή αίματος στους εκτιθέμενους ιστούς όπως:
- Στη μύτη
- Τους λοβούς των αυτιών
- Τα δάχτυλα
Η ανεπαρκής οξυγόνωσή τους, όμως, έχει ως συνέπεια καταστροφή των ιστών αυτών. Τα συμπτώματα εξαρτώνται από τον βαθμό του κρυοπαγήματος. Κυμαίνονται από πόνο και κνησμό έως απώλεια της λειτουργικότητας του σημείου που έχει επηρεαστεί. Συχνό επακόλουθο είναι η εμφάνισης γάγγραινας, η οποία είναι πιθανό να οδηγήσει σε ακρωτηριασμό.
Στις μη φυσιολογικές αντιδράσεις που έχει το δέρμα στο κρύο συμπεριλαμβάνονται η κνίδωση εκ ψύχους, οι χιονίστρες, η ακροκυάνωση, η ερυθροκυάνωση και η υπολιποδερματίτιδα.
Κνίδωση εκ ψύχους
Η κνίδωση εκ ψύχους εκδηλώνεται με καντήλες (πομφούς), οι οποίες αναπτύσσονται μέσα σε λίγα λεπτά σε σημεία στο δέρμα τα οποία:
- Εκτίθενται στον κρύο αέρα
- Έρχονται σε επαφή με κρύο νερό ή αντικείμενο
Μπορεί επίσης να εμφανιστούν συστηματικά συμπτώματα, όπως γενικευμένη κνίδωση, αγγειοοίδημα ή ακόμη και συγκοπή και θάνατος. Η κνίδωση εκ ψύχους είναι μία από τις πιο επικίνδυνες μορφές κνίδωσης, ιδίως όταν εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια θαλάσσιου μπάνιου σε παγωμένο νερό.
Οίδημα του στόματος και του οισοφάγου μπορεί επίσης να προκύψει μετά την πρόσληψη κρύου νερού ή τροφής, κατά τον κ. Στάμου.
Χιονίστρες
Οι χιονίστρες είναι εντοπισμένες φλεγμονώδεις βλάβες. Εμφανίζονται συνήθως το φθινόπωρο και στις αρχές του χειμώνα, ιδιαίτερα σε υγρά, κρύα κλίματα όπου η υψηλή υγρασία αυξάνει την αγωγιμότητα του αέρα.
Οι χιονίστρες είναι πιο συχνές στα ακροδάκτυλα, τα οποία γίνονται κόκκινα και προκαλούν κνησμό. Άλλα συμπτώματά τους είναι:
- Οίδημα
- Αίσθημα καύσου (κάψιμο) στο δέρμα
- Σπανιότερα φουσκάλες και έλκη (πληγές)
Παρότι δεν οδηγούν σε μόνιμη βλάβη, εάν παραμεληθούν είναι πιθανό να μολυνθούν, με δυνητικά σοβαρές συνέπειες.
Ακροκυάνωση
Η ακροκυάνωση είναι η επίμονη μπλε ή κυανή απόχρωση στο δέρμα. Εμφανίζεται κυρίως στα απώτερα τμήματα των άκρων και σπανιότερα στο πρόσωπο, λόγω της μειωμένης οξυαιμοσφαιρίνης. Συχνά συνοδεύεται από υπερβολική εφίδρωση και ήπιο οίδημα. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα αυτές οι αλλαγές μπορεί να είναι παροδικές μετά από έκθεση στο κρύο ή επίμονες.
Ερυθροκυάνωση
Στην ερυθροκυάνωση το δέρμα αποκτά μια ερυθρή ή κυανή χρώση, με παρουσία οιδήματος, κνησμού και καύσου (κάψιμο)
Τα συμπτώματα αυτά εκδηλώνονται σε περιοχές με παχύ στρώμα υποκείμενου υποδόριου λίπους και συνήθως:
- Στα πόδια και τους μηρούς των εφήβων κοριτσιών και των μεσήλικων γυναικών
- Στους μηρούς και τους γλουτούς των προεφηβικών παχύσαρκων αγοριών
- Στους βραχίονες των βρεφών (περιστασιακά)
Υπολιποδερματίτιδα εκ κρύου
Η εκδήλωση της υπολιποδερματίτιδας εκ κρύου συνίσταται σε κόκκινα και ερυθρά οζίδια και πλάκες που εμφανίζονται 1-2 ημέρες μετά την έκθεση στο κρύο. Τα συμπτώματα αυτά υποχωρούν εντός 2 εβδομάδων, χωρίς συνέπειες. Τα παιδιά συνήθως έχουν προδιάθεση, πιθανώς λόγω της υψηλότερης συγκέντρωσης κορεσμένων λιπαρών οξέων στο υποδόριο λίπος τους.
Ποιες παθήσεις επιδεινώνονται από το κρύο
Εκτός από τις αντιδράσεις του υγιούς δέρματος στο κρύο, είναι πολύ πιθανό να επιδεινωθούν κάποιες προϋπάρχουσες δερματοπάθειες. Ιδιαίτερα ευαίσθητες σε εξάρσεις το χειμώνα είναι οι εξής:
- Ψωρίαση: Η ψωρίαση προκαλεί πολλαπλασιασμό των κυττάρων στο δέρμα, έως και 10 φορές ταχύτερα από το κανονικό. Ο ξηρός, κρύος αέρας και η μείωση του ηλιακού φωτός στη διάρκεια του χειμώνα μπορούν να την επιδεινώσουν. Η φωτοθεραπεία έχει αποδειχθεί το κλειδί για τον έλεγχο των συμπτωμάτων της.
- Έκζεμα: Άτομα με έκζεμα παρουσιάζουν ερυθρότητα, κνησμό στο δέρμα που μπορεί να γίνει πιο παχύ και να αιμορραγεί όταν γρατζουνιστεί. Μπορεί να εμφανιστεί οπουδήποτε στο σώμα. Συχνά επιδεινώνεται, όταν το δέρμα γίνεται πιο ξηρό το χειμώνα.
- Ροδόχρους ακμή: Πρόκειται για μια μακροχρόνια κατάσταση που προκαλεί ερυθρότητα, διεσταλμένα αιμοφόρα αγγεία, πρήξιμο και φλύκταινες στο δέρμα του προσώπου. Οι ασθενείς βλέπουν τα συμπτώματά τους να επιδεινώνονται όταν κάνει πολύ κρύο. Η διατήρηση της ροδόχρου ακμής σε ύφεση μπορεί να επιτευχθεί με ειδική φωτοθεραπεία.
- Νόσος του Raynaud: Στην πάθηση αυτή οι μικρές αρτηρίες που παρέχουν αίμα στο δέρμα, στενεύουν και περιορίζουν την κυκλοφορία του αίματος στην πληγείσα περιοχή. Αυτό μπορεί να προκαλέσει στο δέρμα μούδιασμα, αλλαγή του χρώματος και πόνο. Ο κρύος αέρας είναι η κύρια αιτία των συμπτωμάτων της νόσου.
Οι εναλλαγές της θερμοκρασίας
«Όταν οι θερμοκρασίες πέφτουν, ο οργανισμός δουλεύει εντατικά για να διατηρηθεί σε ένα καλό επίπεδο», τονίζει ο κ. Στάμου. «Το ίδιο και το δέρμα. Η εναλλαγή μεταξύ κρύου και ζεστού περιβάλλοντος αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης των συμπτωμάτων μιας υφιστάμενης δερματοπάθειας. Μπορεί όμως και να γίνει αιτία εμφάνισης μιας νέας».
Και συνεχίζει: «Γι’ αυτό πρέπει να λειτουργούμε προληπτικά και να προστατεύουμε το δέρμα μας από το κρύο, με ζεστά ρούχα, γάντια και κάλτσες, αλλά και να φροντίζουμε τη σωστή και εντατική ενυδάτωσή του. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σε κάποιες παθήσεις η ύπαρξη υγρασίας στους εσωτερικούς χώρους βοηθάει στην προστασία του δέρματος και όχι μόνο».
