Ελένη Σταματοπούλου: ΔΙΑΛΕΞΗ με θέμα την Διαχείριση Ασθενών με Άσθμα/Ύποπτο Άσθμα

Η Υποψήφια Διδάκτορας κα Ελένη Σταματοπούλου εκπόνησε μία πρωτοποριακή ΔΙΑΛΕΞΗ με θέμα την Διαχείριση Ασθενών με Άσθμα/Ύποπτο Άσθμα, στο ΤΕΠ, αναδεικνύοντας Στρατηγικές Αυτοδιαχείρισης και Νέες Αναδυόμενες Πολιτικές Πρόληψης, στο Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού, στην Τήνο

Μία μοναδική και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα επιστημονική και επίκαιρη διάλεξη παρουσίασε η Υποψήφια Διδάκτορας κυρία Ελένη Σταματοπούλου PhDc, MSc Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, MSc Διοίκηση Μονάδων Υγείας & Κοινωνικής Πρόνοιας Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής & Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Λειτουργός Δημόσιας Υγείας, Εκπαιδευτικός, Ακαδημαϊκή Υπότροφος Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής (Πα.Δ.Α.), RN Γ.Ν.Α. ΚΑΤ, Certified: PHTLS/ Airway Management/ ILS Provider Course/ BLS/AED Provider Course, ATLS/ Μέλος Ελληνικής Εταιρείας Εσωτερικής Παθολογίας, Member PCRS-UK, με θέμα την Διαχείριση Ασθενών με Άσθμα/ Ύποπτο Άσθμα, στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών αναδεικνύοντας Στρατηγικές Αυτοδιαχείρισης και Νέες Αναδυόμενες Πολιτικές Πρόληψης στα πλαίσια του 6^ου Πανελληνίου Διεπιστημονικού Συνεδρίου Νοσηλευτικών Ερευνών και Πολιτικής Υγείας (ΙΝΕΠΥ), το οποίο διεξήχθη με φυσική παρουσία στις 27-29 Ιουνίου 2024, στο Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού, στην Τήνο.

Στην παρούσα διάλεξη παρευρέθηκαν νέα και πρώην στελέχη της Διοικούσας Επιτροπής του Πανελληνίου Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου «Παναγία της Τήνου» κύριος Χατζής Νικόλαος και κύριος Βιδάλης Γεώργιος αλλά και Ακαδημαϊκοί από το χώρο του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, όπως η Υποψήφια Διδάκτορας κυρία Αθανασία Σταματοπούλου, PhDc Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, Οικονομολόγος, MSc-MBA- International Human Recourse Management, MSc Διοίκηση Μονάδων Υγείας & Κοινωνικής Πρόνοιας Πα.Δ.Α. & Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Εκπαιδευτικός, Ακαδημαϊκή Υπότροφος Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής. Επίσης τίμησε την παρούσα διάλεξη την οποία και παρακολούθησε ο πρόεδρος Ν.Ε. ΟΝΝΕΔ Β’ Πειραιά, τομεάρχης Υγείας Β’ Πειραιά, πρόεδρος Τ.Ο. Αμφιάλης και πρόεδρος ΝΟΔΕ Β’ Πειραιά κύριος Λιβανός Μιχάλης, Ιατρός Καρδιολόγος PhD, MSc Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας με εξειδίκευση τη Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας και συγκεκριμένα την Φάρμακο-Οικονομία, MSc Καρδιολογική Θεραπευτική-ΜΕΘ Ιατρική Σχολή και Βουλευτής Β’ Πειραιά. Επιπρόσθετα παρευρέθηκαν στελέχη της Οργανωτικής και Επιστημονικής επιτροπής καθώς και ο Επίτιμος Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του 6^ου Πανελληνίου Διεπιστημονικού Συνεδρίου Νοσηλευτικών Ερευνών και Πολιτικής Υγείας κύριος Τσόλας Γεώργιος, RN, MSc, Πρόεδρος Ινστιτούτου Νοσηλευτικών Ερευνών & Πολιτικής Υγείας (Ι.Ν.Ε.Π.Υ.) (ΙΝΕΠΥ) καθώς και σύνεδροι από άλλους Διεπιστημονικούς φορείς έτερων Νοσοκομείων όπως και στελέχη της Νοσηλευτικής Υπηρεσίας από το Νοσοκομείο Μεταξά. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο Νοσοκομείο Μεταξά εργαζόταν η αείμνηστη Νοσηλεύτρια κυρία Σιφνάκη Αντωνία (θεία της κυρίας Ελένης Σταματοπούλου) για χρονικό διάστημα >40 έτη.

Κατά την αρχή της διάλεξης τονίσθηκε ότι το άσθμα είναι ένα μείζον πρόβλημα Δημόσιας Υγείας τόσο σε Εθνικό όσο και σε Παγκόσμιο επίπεδο, καθώς επηρεάζει όλες τις ηλικιακές ομάδες, παρουσιάζοντας αυξανόμενη επίπτωση σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, με συνοδό αυξανόμενο κόστος. Το άσθμα περιλαμβάνεται στο Παγκόσμιο Σχέδιο Δράσης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για την Πρόληψη και τον Έλεγχο των Μη Μεταδοτικών Νοσημάτων αλλά και στην Ατζέντα των Ηνωμένων Εθνών 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Σε παγκόσμιο επίπεδο πλήττει 334 εκατομμύρια άτομα ενώ αποτελεί μια χρόνια νόσο επηρεάζοντας την ποιότητα ζωής, την παραγωγικότητα στην εργασία και στο σχολείο, καθώς και τη χρήση της υγειονομικής περίθαλψης αφού δυνητικά μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο. Συγκεκριμένα ευθύνεται για περισσότερους από 450.000 θανάτους κάθε χρόνο παγκοσμίως και οι περισσότεροι από τους οποίους μπορούν να προληφθούν. Τόσο η επίπτωση όσο και ο επιπολασμός του άσθματος βρίσκονται σε ανοδική πορεία. Διαθέσιμη η διεθνής μελέτη της κυρίας Stamatopoulou E. et al., στο ακόλουθο link.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο παρατηρούνται τα υψηλότερα ποσοστά επικράτησης, ενώ στην Ευρώπη υπάρχουν 5,4 εκατομμύρια ασθενείς με άσθμα, επηρεάζοντας ένα στα πέντε νοικοκυριά και αναμένεται η αύξησή του κατά 100 εκατομμύρια έως το 2025. Ορισμένοι ερευνητές είχαν υποθέσει ότι το ποσοστό θνησιμότητας από το άσθμα θα μειωνόταν καθώς τα αρχικά δεδομένα δείχνουν μια αύξηση που οδήγησε σε σημαντική νοσηρότητα, με αποτέλεσμα μια μετρήσιμη και διαρκή αύξηση των επισκέψεων στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ), καθώς το μη ελεγχόμενο άσθμα είναι γνωστό ότι έχει σοβαρές συνέπειες στους ασθενείς και έχει υπολογιστεί ότι προκαλεί μεγαλύτερο αριθμό περιπτώσεων αναπηρίας.

Ακολούθως αναφέρθηκε ότι και το ποσοστό θνησιμότητας για το άσθμα δεν έχει μειωθεί τα τελευταία έτη, ενώ η κατάσταση οδηγεί σε σημαντική νοσηρότητα, όπως η αύξηση των επισκέψεων στο ΤΕΠ και η μείωση της παραγωγικότητας λόγω χαμένων ημερών στο σχολείο ή την εργασία. Επιδημιολογικές μελέτες αναφέρουν αναμφισβήτητη αύξηση του άσθματος, τόσο στη χώρα μας, όσο και παγκοσμίως ενώ υπογραμμίζουν και το οικονομικό κόστος της νόσου, το οποίο βαίνει συνεχώς αυξανόμενο. Η βελτιωμένη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη είναι σημαντική, αλλά εξίσου ουσιαστική είναι η αυτοδιαχείριση των ασθενών με άσθμα μετά από κατάλληλη εκπαίδευση. Η διαχείριση του άσθματος από τους θεράποντες αλλά και από τους Λειτουργούς Δημόσιας Υγείας, ειδικότερα στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ), μπορεί να συνδράμει στον έλεγχο αυτής της «επιδημίας», μειώνοντας τις επισκέψεις στη Δευτεροβάθμια Δομή υγείας, περιορίζοντας το συνεχώς αυξανόμενο κόστος που σχετίζεται με τη διαχείριση της διαδεδομένης νόσου. Σύμφωνα με τη μεταρρύθμιση της ΠΦΥ, Ν. 4486/2017 στο άρθρο 1 αναφέρεται ότι το κράτος έχει την ευθύνη για δωρεάν καθολική υγειονομική κάλυψη και παροχή ποιοτικών υπηρεσιών, με σεβασμό στα δικαιώματα και τις ανάγκες του πληθυσμού.

Η λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων σχετικά με την κατανομή των περιορισμένων πόρων της Δημόσιας Υγείας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις καλές πρακτικές διαχείρισης του άσθματος, καθώς το άσθμα είναι μία επιδημία έχοντας κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις. Υψίστης σημασίας είναι η διαχείριση του στην ΠΦΥ καθώς και η αμφίδρομη σχέση της Δημόσιας Υγείας και της Δημόσιας Πολιτικής. Διαθέσιμη η διεθνής μελέτη από την κυρία Stamatopoulou E. et al., στο ακόλουθο link.

Το κόστος του άσθματος αυξάνεται καθώς μειώνεται ο έλεγχος της νόσου, ενώ θα μπορούσε να επιτευχθεί σημαντική εξοικονόμηση κόστους μέσω της σωστής διαχείρισης. Ο καλύτερος έλεγχος του άσθματος μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ασθενών και να μειώσει το σχετικό κόστος για τα Εθνικά Συστήματα Υγείας και για την κοινωνία, ενώ οι θάνατοι θα μπορούσαν να αποφευχθούν με την καλύτερη βασική φροντίδα. Ο πρωταρχικός στόχος είναι η κατανόηση των περιστάσεων που αφορούν στους θανάτους από άσθμα, προκειμένου να προσδιοριστούν οι παράγοντες που μπορούν να αποφευχθούν και να διατυπωθούν συστάσεις για τη βελτίωση της περίθαλψης και τη μείωση του αριθμού των θανάτων. Σχετικά με τις αντιλήψεις των ασθενών για τους παράγοντες κινδύνου αναφέρεται ότι (α) η αυτοδιαχείριση των ασθενών θα πρέπει να ενθαρρύνεται, (β) ένα ιστορικό καπνίσματος ή έκθεσης στο παθητικό κάπνισμα θα πρέπει να τεκμηριώνεται στα ιατρικά αρχεία όλων των ατόμων με άσθμα, (γ) οι γονείς και τα παιδιά, καθώς και όσοι φροντίζουν ή διδάσκουν, να εκπαιδεύονται για τη διαχείριση του άσθματος, και (δ) να δοθεί έμφαση στις προσπάθειες ελαχιστοποίησης της έκθεσης σε αλλεργιογόνα (συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης σε ατμοσφαιρική ρύπανση σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους, σε ακάρεα οικιακής σκόνης, μούχλα και επαγγελματική έκθεση σε χημικές ουσίες, έκθεση στον καπνό του τσιγάρου, αναθυμιάσεις και σκόνη), ιδιαίτερα στους νέους με άσθμα. Επιπρόσθετα το οικογενειακό ιστορικό άσθματος, οι ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού στην πρώιμη ζωή και το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία σε παιδιά και ενήλικες που είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο άσθματος. Η σημασία της αυτοδιαχείρισης των ασθματικών ασθενών είναι σημαντική και προϋποθέτει καλύτερη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη με τη βελτίωση της εκπαίδευσης. Σημαντικό είναι ο ασθενής με άσθμα να αντιμετωπίζεται από την ιατρονοσηλευτική ομάδα καθώς και να καθοδηγείται από τους ειδικούς ως ψυχοσωματική οντότητα, διερευνώντας και καταγράφοντας τα συμπτώματα του άσθματος και τις συνθήκες διαμονής του ασθενούς, με απώτερο στόχο την εξάλειψη των συμπτωμάτων και τον περιορισμό των παροξύνσεων, διατηρώντας συγχρόνως ένα καλό επίπεδο ποιότητας ζωής. Η διερεύνηση και διαχείριση των ασθενών με άσθμα απαιτεί εξειδικευμένη πολυεπιστημονική εμπειρία, με σκοπό την παροχή εξατομικευμένης φροντίδας, καθώς αποτελεί μια πολυπαραγοντική νόσο. Πολυάριθμες μελέτες έχουν καταδείξει ότι το άσθμα των ενηλίκων αναπτύσσεται αρχικά και από την παιδική ηλικία.

Ο σχεδιασμός του πλάνου για την αντιμετώπιση των κρίσεων και η θεραπεία εξαρτάται από: α) τον ασθενή β) την εμπειρία του επαγγελματία υγείας, γ) τις θεραπείες που είναι πιο αποτελεσματικές για τον συγκεκριμένο ασθενή, δ) τα φάρμακα τα οποία είναι διαθέσιμα, καθώς επίσης και ε) τις εγκαταστάσεις των Επειγόντων Περιστατικών.

Ακολούθως από την αρχική θεραπεία της ασθματικής κρίσης και την:

• Επαναλαμβανόμενη χορήγηση εισπνοών β2-διεγερτών ταχείας δράσης
• Έγκαιρη χορήγηση συστηματικών κορτικοειδών
• Χορήγηση οξυγόνου καθώς και την στενή παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία με διαδοχικές μετρήσεις της πνευμονικής λειτουργίας

Η αντιμετώπιση των σοβαρών ασθματικών κρίσεων είναι υψίστης σημασίας καθώς οι σοβαρές ασθματικές κρίσεις είναι επικίνδυνες για τη ζωή και πρέπει να είναι άμεση η αντιμετώπιση συνήθως σε νοσοκομείο ή σε Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών. Η Βαρύτητα παρόξυνσης του άσθματος μπορεί να είναι ήπια, μέτρια, σοβαρή καθώς υπάρχει μέχρι και η πιθανότητα ο ασθενής να διασωληνωθεί για να αντιμετωπιστεί στα επείγοντα περιστατικά. Εάν ο ασθενής δεν παρουσιάσει βελτίωση μέσα σε 6-12 ώρες θα πρέπει να πραγματοποιηθεί η εισαγωγή του στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Επιπλέον εάν δεν αντιμετωπιστεί επιτυχώς ο ασθενής, υπάρχει και η ενδεχόμενη απώτερη συνέπεια της αναπνευστικής ανακοπής, η οποία απαιτεί άμεσους και αποτελεσματικούς χειρισμούς. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η κλινική εικόνα του ασθενούς, η δύσπνοια, η ομιλία του, το αν είναι σε εγρήγορση, η αναπνευστική συχνότητα, η χρήση των επικουρικών μυών, ο συριγμός, οι σφύξεις του ασθενούς, ο παράδοξος σφυγμός, η μέγιστη εκπνευστική ροή/Peak Expiratory Flow Rate (PEFR%) της αναμενόμενης (μετά βρογχοδιαστολή), η μερική πίεση οξυγόνου στον κυψελιδικό χώρο (PaO₂/Partial Pressure of Oxygen) στον αέρα, η μερική πίεση διοξειδίου του άνθρακα (PaCO₂/Partial Pressure of Carbon Dioxide) και ο κορεσμός οξυγόνου (SaO₂%/Oxygen Saturation στον αέρα). Ακολούθως σημαντικό ρόλο επιτελεί και ο απεικονιστικός έλεγχος όπως είναι η ακτινογραφία θώρακος καθώς κατά τη διάρκεια μιας σημαντικής ασθματικής κρίσεως οι πνεύμονες εκδηλώνουν υπεραερισμό, τα ημιδιαφράγματα κατέρχονται και επιπεδώνονται ενώ όταν παρέρχεται ο παροξυσμός η ακτινογραφία θώρακος φαίνεται φυσιολογική.

Επιπρόσθετα κατά την διάρκεια του παροξυσμού παρατηρείται:

• Αυξημένη διαυγαστικότητα των πνευμόνων όπως και στο πνευμονικό εμφύσημα με τη διαφορά ότι στο βρογχικό άσθμα η βρογχοαγγειακή σκιά είναι εντονότερα απεικονιζόμενη.
• Αύξηση του μεγέθους των πνευμονικών πυλών που οφείλεται σε παροδική πνευμονική υπέρταση.
• Κατάσπαση των ημιδιαφραγμάτων.
• Διεύρυνση του οπισθοστερνικού διαυγαστικού χώρου.

Η κλασική ακτινογραφία θώρακος αλλά και η αξονική τομογραφία θώρακος χρησιμεύει επίσης και ως προς τον αποκλεισμό των επιπλοκών του άσθματος όπως είναι α) η λοίμωξη του αναπνευστικού, β) ο πνευμοθώρακας και γ) το εάν υφίσταται ατελεκτασία των πνευμόνων.

Οι ασθενείς με άσθμα που κάνουν χρήση καπνού είναι μία πρόκληση για την Δημόσια Υγεία όσον αφορά τη διάγνωση και τη διαχείριση τους. Στους καπνιστές με άσθμα θα πρέπει να παρέχονται ολοκληρωμένες συστάσεις διακοπής του καπνίσματος από την ιατρονοσηλευτική ομάδα, πέρα από την υπόλοιπη φαρμακευτική αγωγή. Η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ασθενών και να μειώσει τη συνολική κοινωνική και οικονομική επιβάρυνση που συνδέεται με τη θεραπεία. Η διάγνωση εξαρτάται από τον ασθενή και τον επαγγελματία υγείας. Συνήθως βασίζεται στο ιστορικό, στα συμπτώματα του ασθενούς, στη φυσική εξέταση, αλλά και στην ανταπόκριση στην κατάλληλη θεραπεία.

Εξετάσεις που βοηθούν στη διάγνωση του άσθματος:

• Σπιρομέτρηση
• Ροομέτρηση
• Έλεγχος αλλεργίας
• Δοκιμασίες πρόκλησης
• Δοκιμασίες άσκησης

Τα συμπτώματα χαρακτηρίζονται από επεισόδια:

• Δύσπνοιας
• Συριγμού
• Αίσθημα σύσφιξης στο στήθος
• Βήχα (Με εντονότερο τη νύχτα καθώς μπορεί να αφυπνίζει τον ασθενή)

Τα βοηθητικά στοιχεία είναι:

• Εμφάνιση των συμπτωμάτων μετά από έκθεση σε αλλεργιογόνα ή ιογενείς λοιμώξεις
• Συχνά τα συμπτώματα είναι εντονότερα τις πρώτες πρωινές ώρες ή μετά από άσκηση με υφέσεις και εξάρσεις – μεταβαλλόμενη βαρύτητα
• Εποχιακή εμφάνιση των συμπτωμάτων
• Θετικό οικογενειακό ιστορικό
• Ατοπία (έκζεμα, αλλεργική ρινίτιδα)

Χρήσιμες ερωτήσεις για τη διάγνωση του άσθματος:

• Είχε ο ασθενής ένα ή περισσότερα επεισόδια συριγμού;
• Έχει νυχτερινό βήχα;
• Έχει συριγμό ή βήχα μετά από άσκηση;
• Έχει συριγμό, σφίξιμο στο στήθος ή βήχα μετά από έκθεση σε αλλεργιογόνα ή ρύπους;
• Τα «κρυώματα» του συνήθως διαρκούν πάνω από 10 ημέρες;
• Τα συμπτώματα του βελτιώνονται μετά από κατάλληλη αγωγή για άσθμα;

Η αντικειμενική εξέταση συνήθως είναι φυσιολογική και το συνηθέστερο εύρημα είναι ο συριγμός:

• Διάχυτος, αμφοτερόπλευρος, εκπνευστικός ή εισπνευστικός ή και τα δύο
• Επιβεβαιώνει την ύπαρξη περιορισμού στην ροή του αέρα
• Σε σοβαρό άσθμα μπορεί να απουσιάζει ο συριγμός πράγμα που οφείλεται σε σημαντικό περιορισμό της ροής του αέρα
• Ο ασθενής παρουσιάζει ταχύπνοια και ταχυκαρδία

Σύμφωνα με τις Λειτουργικές δοκιμασίες που χρειάζονται η σπιρομέτρηση είναι μία χρήσιμη εργαστηριακή διαγνωστική εξέταση εύκολη, φθηνή, αναίμακτη και σύντομη για παθήσεις όπως το βρογχικό άσθμα και η Χ.Α.Π., με την οποία μπορεί να αξιολογηθεί κατά πόσο ο αέρας που υπάρχει στους πνεύμονες, έχει ανεμπόδιστη ροή. Συγκεκριμένα μετράει πόσο υγιής είναι οι πνεύμονές, τον όγκο του αέρα που μπορεί να εκπνεύσει το άτομο μετά από μία μέγιστη εισπνευστική προσπάθεια, αλλά και την ταχύτητα με την οποία τον εκπέμπει, δηλαδή τη ροή. Κατά την διάρκεια της εξέτασης, εκπνέουν όσο το δυνατό περισσότερο αέρα, όσο πιο δυνατά μπορούν, μέσα σε μια συσκευή που ονομάζεται σπιρόμετρο. Η εξέταση μετράει πόσο πολύ αέρα μπορεί να φυσήξει το άτομο συνολικά και πόσο πολύ αέρα μπορεί να εκπνεύσει στο πρώτο δευτερόλεπτο της εξέτασης. Η εξέταση δεν είναι επώδυνη και συνήθως διαρκεί λιγότερο από 10 λεπτά. Η σπιρομέτρηση προϋποθέτει την πολύ καλή συνεργασία του εξεταζόμενου με τον Πνευμονολόγο, και τον νοσηλευτής-τρια καθώς θα εξηγήσει τη διαδικασία της εξέτασης, έτσι ώστε τα αποτελέσματα να είναι σωστά.

Το άτομο που επρόκειτο να κάνει την εξέταση τοποθετεί τα χείλη του σφικτά γύρω από το επιστόμιο του σπιρόμετρου και στη συνέχεια θα πρέπει διαδοχικά:

• Να εισπνεύσει όσο πιο βαθιά μπορεί
• Να φυσήξει δυνατά και γρήγορα τον αέρα
• Να συνεχίσει να φυσά συνήθως για το χρονικό διάστημα των 6 δευτερολέπτων

Η παραπάνω διαδικασία επαναλαμβάνεται για δύο ή τρεις φορές.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της σπιρομέτρησης τα δεδομένα της εξέτασης μετατρέπονται σε μορφή γραφήματος που ονομάζεται καμπύλη όγκου χρόνου και καμπύλη ροής-όγκου. Οι αριθμητικές τιμές που λαμβάνονται συγκρίνονται με τις φυσιολογικές τιμές που υπάρχουν για όλους του ανθρώπους και εξαρτώνται από το φύλο, την ηλικία, τη φυλή, το ύψος και το βάρος.

H παθοφυσιολογία ανάλογα της εξέτασης της αναπνευστικής λειτουργίας είναι η ελάττωση του βίαια εμπνεόμενου όγκου αέρα στο πρώτο δευτερόλεπτο FEV1 και της μέγιστης εκπνευστικής ροής PEF.

Σύμφωνα με τις μετρήσεις στο δυναμικό σπιρογράφημα η βελτίωση ≥ 12% και ≥ 200ml της FEV1 μετά από χορήγηση ενός βραχείας δράσης β-2 αγωνιστή είναι ενδεικτική άσθματος. Επειδή πολλές παθήσεις μπορούν να προκαλέσουν ↓ FEV1 χρήσιμος δείκτης του περιορισμού της ροής του αέρα είναι η σχέση FEV1/FVC. Η σχέση FEV1/FVC φυσιολογικά είναι > 75-80%.

Ευαισθητοποιώντας για το άσθμα τις τοπικές και εθνικές δραστηριότητες και επικεντρώνοντας τις προσπάθειές της ώστε να εκπαιδεύσει τις οικογένειες και τους επαγγελματίες υγείας σχετικά με αποτελεσματικές μεθόδους διαχείρισης και ελέγχου του άσθματος αναφέρεται πως η διαθεσιμότητα των αποτελεσματικών θεραπειών και οι διεθνείς έρευνες είναι εκείνες που παρέχουν τις μόνιμες ενδείξεις για τον βέλτιστο έλεγχο του άσθματος σε πολλές χώρες.

Η ΠΦΥ είναι θεμέλιο και επίκεντρο του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ) της χώρας. Αποτέλεσε κυβερνητική προτεραιότητα αφού είχε καταστεί αδήριτη πλέον η ανάγκη για ανάπτυξη ενός νέου Δημόσιου συστήματος ΠΦΥ με άξονες: τις ανάγκες για δωρεάν καθολική κάλυψη της υγείας του πληθυσμού, την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών υγείας ανάλογα με τις ανάγκες του πληθυσμού και την έμφαση στην πρόληψη την αγωγή και την προαγωγή της υγείας της κοινότητας. Τα εμπόδια για την ανάπτυξη της ΠΦΥ είναι ο κατακερματισμός του συστήματος υγείας, ο νοσοκομειοκεντρισμός και η εμπορευματοποίηση.

Στην συζήτηση αναφέρθηκαν τα ακόλουθα:

Λόγω κλινικών και ψυχοκοινωνικών χαρακτηριστικών, των ασθενών με άσθμα που διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο συχνά αποτυγχάνουν να παρακολουθήσουν το συχνό ραντεβού ή να αναλάβουν πρωτοβουλίες.

Συστηματική είναι η εθνική εκπαίδευση και τα προγράμματα υλοποίησης, τα οποία βασίζονται κυρίως στην ΠΦΥ και η εκπαίδευση για το άσθμα, καθώς είναι γεγονός ότι μπορούν να μειώσουν τη νοσηρότητα και την επίδραση της παρόξυνσης άσθματος με αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους.

Η έρευνα είναι επειγόντως αναγκαία για τον προσδιορισμό της καλύτερης διαχείρισης και στρατηγικών από την υγειονομική ομάδα της ΠΦΥ.

Βρετανική κατευθυντήρια γραμμή για τη διαχείριση του άσθματος σημειώνει ότι απαιτούνται καλά διεξαγόμενες μελέτες καθορίζοντας τα οφέλη των οδών φροντίδας για το άσθμα. Αυτά τα θα πρέπει να περιλαμβάνουν μελέτες κατάλληλες για την αποσαφήνιση τον αντίκτυπο των οδών που προωθούν τη συστηματική διαχείριση των ατόμων με άσθμα υψηλού κινδύνου στην πρωτοβάθμια περίθαλψη του Ηνωμένου Βασιλείου.

Άλλη μελέτη η οποία αναφέρθηκε υποστηριζόμενη από την υγειονομική περίθαλψη όσον αφορά την αυτοδιαχείριση για το άσθμα από το Βρετανικό Κέντρο Εφαρμοσμένης Έρευνας, από το Πανεπιστήμιο Εδιμβούργου της Ιατρικής Σχολής, το Ηνωμένο Βασίλειο, το κέντρο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας και Δημόσιας Υγείας του Λονδίνου της Ιατρικής Σχολής και οδοντιατρικής, την Ερευνητική Σχολή Κέντρου Πρωτοβάθμιας Φροντίδας, το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και το Κέντρο Τεχνολογίας για την Έρευνα και την Υγεία από το Πανεπιστήμιο Coventry, υποστηρίζει ότι η αυτοδιαχείριση του άσθματος συνιστάται για τρεις δεκαετίες, επιβεβαιώνοντας ότι η υποστηριζόμενη αυτοδιαχείριση για το άσθμα μπορεί να μειώσει την απρογραμμάτιστη και επείγουσα φροντίδα βελτιώνοντας τον έλεγχο του άσθματος, καθώς μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά για ποικίλες δημογραφικές και πολιτιστικές ομάδες, εφαρμόζοντας ένα ευρύ φάσμα κλινικών ρυθμίσεων χωρίς να αυξάνει σημαντικά τα συνολικά έξοδα της υγειονομικής περίθαλψης.

Πρωτοποριακό παράδειγμα αναφέρθηκε σύμφωνα με την ερευνητική μελέτη της κας Stamatopoulou E. et al., διαθέσιμη η διεθνής μελέτη στο ακόλουθο link η οποία αφορά τις Βέλτιστες πρακτικές στη διαχείριση ασθενών με άσθμα στην ΠΦΥ και την «Ενίσχυση της Δημόσιας Υγείας».

Σκοπός της μελέτης ήταν η ανάδειξη των βέλτιστων πρακτικών στην Ελλάδα από την εφαρμογή του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τη Δημόσια Υγεία, ενισχύοντας την πρόληψη, τις στρατηγικές προαγωγής της υγείας και την κοινωνική πολιτική σύμφωνα με τις τρέχουσες επιδημιολογικές προκλήσεις. Ως υλικό και μέθοδος αποτέλεσαν οι ασθενείς με άσθμα από την κοινότητα οι οποίοι εγγράφηκαν στο «Σχολείο Άσθματος», όπου υποβλήθηκαν σε έλεγχο, διάγνωση και εκπαίδευση. Αξιολογήθηκαν οι βέλτιστες πρακτικές της Εξωτερικής Πνευμονολογικής Μονάδας του Πρότυπου Κέντρου Υγείας αστικού τύπου Περιστερίου, αναδεικνύοντας την πολιτική επαναπροσανατολισμού της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ). Η Πνευμονολογική Μονάδα είχε αναπτύξει στρατηγική για την πρόληψη αναπνευστικών προβλημάτων και την παροχή αγωγής υγείας. Η εν λόγω στρατηγική εφαρμόστηκε σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, πλέον του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας, του Δήμου Περιστερίου και του Υπουργείου Υγείας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα το «Σχολείο Άσθματος» παρακολούθησαν συνολικά 113 άτομα, από τα οποία το 69,03% ήταν γυναίκες, και η μέση ηλικία ήταν 51,07±14,59 έτη. Η Πνευμονολογική Μονάδα λειτούργησε με υψηλές προδιαγραφές, με όραμα την ανάπτυξη ενός δυναμικού συστήματος, σύμφωνα με την Εθνική Πολιτική Υγείας. Έμφαση δόθηκε στην ποιότητα της ΠΦΥ, καθώς τα αναπνευστικά προβλήματα συνιστούν μείζον πρόβλημα Δημόσιας Υγείας για την κοινωνία. Η πλειονότητα των συμμετεχόντων ανέφερε ότι το άσθμα τους ήταν καλά ελεγχόμενο τις τελευταίες 4 εβδομάδες (p<0,05). Βελτίωση καταγράφηκε στην υιοθέτηση της πρόληψης, με αύξηση 30% στους ασθενείς που επισκέπτονται το Κέντρο Υγείας για προληπτικούς λόγους. Τα συμπεράσματα ήταν ότι η στοχευμένη εκπαίδευση των ασθενών με άσθμα είναι σημαντική στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, οδηγώντας σε καλύτερη συμμόρφωση και αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

Ακολούθως έγινε αναφορά όσον αφορά την προσέγγιση, εκτίμηση, εκπαίδευση και αξιολόγηση της αυτοδιαχείρισης ασθενών με άσθμα στην ΠΦΥ κατά την πανδημία COVID-19 στην Ελλάδα, σε ερευνητική μελέτη της κυρίας Ελένης Σταματοπούλου et al., στην οποία αναδείχθηκαν και τα αποτελέσματα αυτής, τα οποία και παρουσιάστηκαν στα πλαίσια του Πανελληνίου Συνεδρίου για τα Οικονομικά και τις Πολιτικές της Υγείας 2023, με τίτλο «40 ΧΡΟΝΙΑ ΕΣΥ – Συνεργατικές λύσεις για ένα βιώσιμο Σύστημα Υγείας». Διαθέσιμη η διεθνής έρευνα στο ακόλουθο link.

Η μεθοδολογία και το υλικό το οποίο διερευνήθηκε ήταν ασθενείς οι οποίοι παρακολούθησαν πριν από 5 χρόνια το «Σχολείο Άσθματος» στο Πρότυπο Κέντρο Υγείας Περιστερίου υπό την αιγίδα του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Υπουργείο Υγείας / Hellenic Centre for Diseases Control and Prevention (HCDCP) – νυν National Organization of Public Health (EODY), στην προ πανδημική περίοδο όπου και εκπαιδεύτηκαν στην αυτοδιαχείριση του άσθματος και στο διάστημα των τελευταίων τριών χρόνων πραγματοποιήθηκε συγχρονική τηλεφωνική έρευνα (follow-up cohort), μελέτη συμπεριλαμβανομένων των τελευταίων 12 μηνών.

Η ερευνητική μελέτη δημοσιεύθηκε σε διεθνή περιοδικό στο REVIEW OF CLINICAL PHARMACOLOGY AND PHARMACOKINETICS, INTERNATIONAL, https://pharmakonpress.gr/?p=17931&lang=en και είναι διαθέσιμη στο ακόλουθο link.

Στην έρευνα αυτή αναδείχθηκε ότι το 69,91% του συνολικού αριθμού των ασθενών τους τελευταίους 12 μήνες εκδήλωσαν εποχικές κρίσεις άσθματος. Το 97,35% δεν είχε ποτέ μεταφερθεί με ασθενοφόρο λόγω κρίσης άσθματος τους τελευταίους 12 μήνες. Το 99,12% των ασθενών με άσθμα δεν χρειάστηκε υποστήριξη με αναπνευστήρα λόγω κρίσης άσθματος τους τελευταίους 12 μήνες. Το 23,89% έλαβε αναρρωτική άδεια λόγω επιδείνωσης του άσθματος τους τελευταίους 12 μήνες. Η κατανομή των απαντήσεων σε όλες τις ερωτήσεις Asthma Control Test (ACT) στις ομάδες ασθενών με ενδιάμεσο και φτωχό έλεγχο, τόσο πριν από την πανδημία COVID-19 όσο και επί του παρόντος, έδειξε στατιστικά σημαντικές διαφορές (p<0,001) και ο κακός έλεγχος συσχετίστηκε με λιγότερη εργασία, περισσότερη δύσπνοια, συχνότερο ξύπνημα τη νύχτα, συχνότερη χρήση συσκευής εισπνοής ή νεφελοποιητή και χειρότερο έλεγχο του άσθματος τις τελευταίες τέσσερις εβδομάδες. Το συνολικό κόστος του άσθματος ανήλθε τους τελευταίους 12 μήνες για το οποίο η μέση τιμή ήταν 311,52 ευρώ ενώ το συνολικό κόστος των υπηρεσιών υγείας ήταν 491 ευρώ. Τα ακόλουθα συμπεράσματα της μελέτης ήταν, ότι οι βέλτιστες πρακτικές στη διαχείριση των ασθενών με άσθμα στην ΠΦΥ αποτελούν το θεμέλιο για την ενίσχυση των Πολιτικών Δημόσιας Υγείας στην Ελλάδα. Το κόστος του άσθματος αυξάνεται καθώς μειώνεται ο έλεγχος της νόσου, και θα μπορούσε να επιτευχθεί σημαντική εξοικονόμηση κόστους μέσω της σωστής διαχείρισης των ασθενών με άσθμα, καθώς η συγκεκριμένη στρατηγική εφαρμόστηκε επιτυχώς στο “Πρότυπο Κέντρο Υγείας Περιστερίου”.

Ενημερωμένοι από αυτή την περιεκτική σύνθεση της ΔΙΑΛΕΞΗΣ από την κα Σταματοπούλου Ελένη, σύμφωνα με τις διεθνείς έρευνες και την παγκόσμια βιβλιογραφία τόσο οι κλινικοί ιατροί, οι ομάδες ασθενών-ενδιαφερόντων, οι πάροχοι υπηρεσιών της υγειονομικής περίθαλψης καθώς και οι υπεύθυνοι για τη χάραξη νέων πολιτικών θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην παροχή της υποστηριζόμενης αυτοδιαχείρισης για τα άτομα με άσθμα ως βασική προτεραιότητα της συνήθους φροντίδας. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και η φαρμακευτική βιομηχανία καλούνται να αυξήσουν την ευαισθητοποίησή τους για τη συνεχιζόμενη αποτρέψιμη νοσηρότητα που σχετίζεται με αυτήν την χρόνια μη μεταδοτική ασθένεια, παρά την ύπαρξη των εξαιρετικά αποτελεσματικών θεραπειών ελέγχου του άσθματος, με στόχο την αύξηση των προσπαθειών τους και τη διασφάλιση ότι τα εισπνεόμενα φάρμακα διατίθενται παντού και σε όλες τις χώρες, δεδομένου ότι σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, η έλλειψη διαθεσιμότητας των εισπνεόμενων φαρμάκων και ιδιαίτερα των εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών συμβάλλει σημαντικά στο γεγονός ότι πάνω από το 90% των θανάτων από άσθμα συμβαίνουν σε αυτές τις χώρες.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

1. Stamatopoulou E, Stamatopoulou A, Papageorgiou E, Chaniotis F, Chaniotis D. The incidence and prevalence of asthma: The importance of patient self-management for asthma. Archives of Hellenic Medicine2022;39(5):618–628. https://www.mednet.gr/archives/2022-5/pdf/618.pdf, View Full Text, Scopus,Google Scholar
2. Stamatopoulou E, Chaniotis D, Papageorgiou E. The Effects of Smoking on Patients with Asthma. 16th Panhellenic Scientific and Professional Nursing Conference. Athens, 2023: E047. https://enne2023.gr/wp-content/uploads/2023/08/vivlio-perilipseon.pdf, View Full Text
3. Stamatopoulou E. Management of Patients with Chronic Respiratory Diseases “The Importance of Self-Management and Oxygen Therapy” Thursday 18/05/2023 ATLANTIS Hall, 19:00-20:00 Athens, 2023: 6th Clinical Training. https://enne2023.gr/wp-content/uploads/2023/05/programma-kalamata.pdf, View Full Text
4. Stamatopoulou E, Stamatopoulou A, Papageorgiou E, Chaniotis F, Chaniotis D. Asthma and COVID-19. 23rd Panhellenic Conference of the Hellenic Society of Internal Medicine, Athens, 2020: AA54. https://congressworld.s3.amazonaws.com/assets/intmed2020-program.pdf, View Full Text
5. Stamatopoulou E, Stamatopoulou Α, Papageorgiou E, Chaniotis F, Chaniotis D. Best practices in managing asthma patients in primary health care “Strengthening public health” Archives of Hellenic Medicine 2024, 41(3):370–380.
6. Stamatopoulou Ε, Stamatopoulou A, ChristodouliBrinia A, Tsilias D, Giannakopoulos D, Kontodimopoulos N. Good practices investigating bronchial asthma as psychosomatic disease. Primary Care Respiratory Update 2017 (abstract BP24, 4:3). https://www.pcrs-uk.org/sites/default/files/PCRU_Winter2017_Final.pdf, View Full Text
7. Stamatopoulou E, Stamatopoulou A, Papageorgiou E, Chaniotis F, Chaniotis D. The asthma epidemic and its socioeconomic impact on primary health care management “The relationship between public health and public policy” Archives of Hellenic Medicine 2024, 41(2):190–201
8. Stamatopoulou A, Stamatopoulou E, Papageorgiou E, Chaniotis F, Chaniotis D. Determinants of Health Socioeconomic Dimensions. 23rd Panhellenic Conference of the Hellenic Society of Internal Medicine, Athens, 2020: ΑΑhttps://congressworld.s3.amazonaws.com/assets/intmed2020-program.pdf,View Full Text
9. Stamatopoulou E, Tsilias D, Tsamis K, Anagnostopoulos X, Chaniotis F, Chaniotis D. Covid-19 Impacts on Patients. 23rd Panhellenic Conference of the Hellenic Society of Internal Medicine, Athens, 2020: ΑΑhttps://congressworld.s3.amazonaws.com/assets/intmed2020-program.pdf, View Full Text
10. Stamatopoulou E, Tsilias D, Stamatopoulou A, Tsamis K, Chaniotis F, Chaniotis D. Covid-19 Psychosocial Effects. 23rd Panhellenic Conference of the Hellenic Society of Internal Medicine, Athens, 2020: ΑΑhttps://congressworld.s3.amazonaws.com/assets/intmed2020-program.pdf, View Full Text
11. Stamatopoulou A, Stamatopoulou E, Tsilias D, Tsamis K, Chaniotis F, Chaniotis D. Impacts of Covid-19, 23rd Panhellenic Conference of the Hellenic Society of Internal Medicine. Athens, 2020: ΑΑ. https://congressworld.s3.amazonaws.com/assets/intmed2020-program.pdf, View Full Text
12. Stamatopoulou E, Stamatopoulou A, Papageorgiou E, Chaniotis F, Chaniotis D. Cost of Asthma and Socioeconomic Impact. Pan-Hellenic Congress on Economics and Health Policy, Athens, 2020: ΕΑ https://www.healthpolicycongress.gr/wp-content/uploads/2020/12/HealthpolicyCongress_2020_Abstract_BOOK.pdf, View Full Text
13. Stamatopoulou A, Stamatopoulou E, Tsoukalis-Chaikalis N, Papageorgiou E, Chaniotis D, Chaniotis F. The influences in the relationship between social determinants of health and COVID-19. Arch Hellen Med. May-June 2023;40(3):309-316. http://mail.mednet.gr/archives/2023-3/pdf/309.pdf, View Full Text, Google Scholar
14. Stamatopoulou E, Stamatopoulou A, Papageorgiou E. Chaniotis F, Chaniotis D. Quality of life of patients with asthma. 47th Annual Panhellenic Medical Conference, Athens, 2021:R.366. https://www.mednet.gr/sites/default/files/01_47-epis-Abstracts-Book_spreads.pdf, View Full Text
15. Stamatopoulou E. Education for asthma self-management in primary care. Educational dimensions and demands of the nursing role in the community. Roundtable. 9th Panhellenic and 8th Pan-European Scientific and Professional Nursing Conference ENE, Kalamata, 2016. https://enne.gr/wp-content/uploads/2015/12/afisa_sinedriou_ene_2016.jpg
16. Stamatopoulou E, Stamatopoulou A, Papageorgiou E, Chaniotis F, Chaniotis D. Asthma and nutrition. 47th Annual Panhellenic Medical Congress, Athens, 2021: R.371. https://www.mednet.gr/sites/default/files/01_47-epis-Abstracts-Book_spreads.pdf, View Full Text
17. Stamatopoulou E, Hadjipaschali E, Konstantinidis A. Investigation of asthmatic patients in primary health care. Primary Care Respiratory Society UK, National Primary Care Conference (PCRS-UK), Whittlebury Hall, Northampton 2015 (abstract R56). https://www.nature.com/documents/npjpcrm201560.pdf, View Full Text
18. Stamatopoulou E, Stamatopoulou A, Papageorgiou E, Chaniotis F, Chaniotis D. Evaluation of the self-management of patients with asthma in the Primary Health Care (PHC) during the COVID-19 pandemic in Greece: Cost Assessment. Rev. Clin. Pharmacol. Pharmacokinet. Int. Ed., (2023) 37 (3): 95-108. https://doi.org/10.61873/OUFG9616

ΥΠΕΘΥΝΗ Παρουσίασης Επιστημονικής Διάλεξης

6^ου Πανελληνίου Διεπιστημονικού Συνεδρίου Νοσηλευτικών Ερευνών και Πολιτικής Υγείας (ΙΝΕΠΥ)

Ελένη Σταματοπούλου

PhDc, MSc Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, MSc Διοίκηση Μονάδων Υγείας & Κοινωνικής Πρόνοιας Πα-νεπιστήμιο Δυτικής Αττικής & Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Λειτουργός Δημόσιας Υγείας, Εκπαιδευ-τικός, Ακαδημαϊκή Υπότροφος Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής (Πα.Δ.Α.), RN Γ.Ν.Α. ΚΑΤ, Certified: PHTLS/ Airway Management/ ILS Provider Course/ BLS/AED Provider Course, ATLS/ Μέλος Ελληνικής Εταιρείας Εσωτερικής Παθολογίας, Member PCRS-UK

τηλ: 694.68.75.519

698.18.30.069

https://bisc.uniwa.gr/profile/stamatopoyloy-eleni/

https://bisc.uniwa.gr/wp-content/uploads/sites/99/2020/06/GetFileAttachment-16.pdf