Στο Πέρασμα του Ντραγουντέλη, στο Βουνό που χάρισε το όνομα του βρίσκεται ο βασιλιάς Ίταμος ή δέντρο του θανάτου. Ένα μυστηριώδες δέντρο, ένα Διατηρητέο Μνημείο της Φύση. Είναι ο γηραιότερος αντιπρόσωπος της οικογένειάς του στην Ελλάδα αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Βαδίζοντας στο ορεινό μονοπάτι, στο Πέρασμα του Ντραγουντέλη και σε απόσταση 80 μέτρων από τον δρόμο αντικρίζουμε να στέκεται ορθός ο 2000 ετών γηραιός Ίταμος.
Μια θέση εντελώς ξεχωριστή, λες και ο βασιλιάς της χλωρίδας του βουνού αποφάσισε να κρατήσει την μοναδικότητα.
Ψηλοί στρογγυλεμένοι όγκοι γρανίτη από την μια και εντυπωσιακά μεγάλα στελέχη μαύρης πεύκης από την άλλη να περικλείουν ένα μικρό ξέφωτο μας δίνουν την εντύπωση ενός καλά οχυρωμένου φυσικού κάστρου.
Δέντρο της οικογένειας των ταξιδών, ο Ίταμος, ανήκει στην τάξη των ταξωδών των κωνοφόρων και είναι ο γηραιότερος αντιπρόσωπος της οικογένειας του στην Ελλάδα αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Η κοινή ονομασία του είναι ίταμος ή ήμερο έλατο ή δέντρο του θανάτου. Είναι ένα μυστηριώδες δέντρο. Ωστόσο ο παράξενος τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται και η ικανότητά του να αναβλαστάνει και να αναδημιουργεί παντοτινά τον εαυτό του, τον φέρνει κοντά στην αθανασία.
Ο ίταμος προκαλεί τον θάνατο αλλά δεν πεθαίνει ποτέ.
Οι άνθρωποι ενθουσιάζονταν από τα δέντρα του ιτάμου με ηλικία χιλιάδων χρόνων και πάντα είχαν μια αμφιλεγόμενη σχέση με το δέντρο, μια σχέση που ταλαντευόταν μεταξύ της λατρείας και της καταστροφής.
Είναι ένα σπάνιο είδος που απειλείται με εξαφάνιση στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες περιοχές της Ευρώπης. Πληθυσμοί του στην Ελλάδα σε μεμονωμένα άτομα, ομάδες ή λόχμες , βρέθηκαν σε 117 δάση και σε 173 διαφορετικές θέσεις, όπου ο συνολικός πληθυσμός φυομένων δένδρων που αναφέρθηκαν, ανέρχεται σε 10.000 άτομα περίπου στον κόσμο.
Στους ευρωπαϊκούς λαούς και ιδιαίτερα στους Κέλτες, ο ίταμος θεωρούταν ότι είναι σύμβολο της παλιάς μαγείας και ότι αποτελεί το πιο ισχυρό δέντρο για προστασία ενάντια στο κακό.
Λόγω της μακροζωίας του φυτευόταν σε νεκροταφεία και εκκλησίες ως μέσο σύνδεσης με τους προγόνους.
Ο Χέλμουτ Μπάουμαν στο έργο του «Η Ελληνική χλωρίδα στο μύθο, την τέχνη και τη λογοτεχνία» αναφέρει για τον Ίταμο: «… Ο ίταμος ήταν αφιερωμένος στις Ερινύες, τις χθόνιες θεότητες της εκδίκησης, που τιμωρούσαν τις ανθρώπινες ασέβειες με το δηλητήριο αυτού του δέντρου. Η τοξικότητα αυτή ήταν γνωστή από πολύ παλιά.
Πραγματικά, πεντακόσια γραμμάρια από τα φύλλα του μπορούν να σκοτώσουν ένα άλογο. Η Άρτεμις χρησιμοποιούσε βέλη δηλητηριασμένα με ίταμο.
Πόσες όμως ακόμα φυσικές καταστροφές μπορεί να ξεπέρασε άραγε, στα 2000 χρόνια της ύπαρξής του, που εμείς δεν γνωρίζουμε;
Ο Ίταμος ως φυτό έχει πολύ αργό ρυθμό ανάπτυξης και είναι, είδος που φύετε κυρίως στις χώρες της Κεντρικής Αμερικής, γνωστό στους Ινδιάνους αλλά και στην δική μας «θεά» του κυνηγιού, την Άρτεμη, που χρησιμοποιούσαν το δηλητήριο του ώστε τα βέλη τους να είναι πιο θανατηφόρα στο κυνήγι, μιας και το μόνο μη δηλητηριώδης μέρος του φυτού, είναι το περικάρπιό του.
Το σίγουρο είναι ότι τα αιγοπρόβατα και τα βοοειδή και τα άγρια ζώα του βουνού που κάθονται στη σκιά του … τα ζαρκάδια, οι λύκοι, τα τσακάλια αλλά και οι αλεπούδες, οι λαγοί και τα αγριογούρουνα…. Και τα λίγα ελάφια… που βόσκουν στην περιοχή δεν τον αγγίζουν…
Ως φυτό ο Ίταμος, είναι σπάνιο, δίοικο και αειθαλές είδος που απειλείται με εξαφάνιση στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες (π.χ., Σκανδιναυία μέχρι Μεσόγειο, βόρεια Αφρική, Τουρκία, Καύκασος).
Στην Ελλάδα ο ΄Ιταμος ανήκει στην ομάδα των σπάνιων και υπό-εξαφάνιση ειδών για τον λόγο ότι οι βοσκοί και οι κτηνοτρόφοι το αφανίζουν, καθώς είναι δηλητηριώδες για τα ζώα τους.
Για τη διαιώνισή του ακολουθεί μια ιδιαίτερη οικο-στρατηγική επιβίωσης, με αντοχή στις ανθρωπογενείς και άλλες πιέσεις, με πολύ αργή αύξηση, που για να φτάσει στην ωριμότητά του απαιτούνται γύρω στα 70 χρόνια, ενώ η μακροβιότητά του είναι παροιμιώδης.
Είναι δέντρο που μεγαλώνει αργά και ζει πάρα πολλά χρόνια. Πιο συγκεκριμένα, η μεγαλύτερη διάμετρος του κορμού (σχεδόν τα 4m), εκτιμάται πως απαιτεί 2000 έτη ανάπτυξης. Ενδεχομένως πρόκειται για το πλέον μακρόβιο δένδρο της Ευρώπης.
