Μια από τις πλέον φιλόδοξες θεσμικές παρεμβάσεις στην κυκλική οικονομία, το “δικαίωμα στην επισκευή” ετοιμάζεται να ολοκληρώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Το Συμβούλιο της Ευρώπης εξέδωσε την Οδηγία για την προώθηση της επισκευής χαλασμένων ή ελαττωματικών προϊόντων, γνωστή και ως οδηγία για το “δικαίωμα επισκευής” (σ.σ. η έκδοση της οδηγίας είναι το τελευταίο βήμα στις νομοθετικές διαδικασίες λήψης αποφάσεων).
Η νέα νομοθεσία, για την οποία τα κράτη-μέλη θα έχουν 24 μήνες, προκειμένου να την ενσωματώσουν στο εθνικό τους δίκαιο, κατοχυρώνει ένα νέο δικαίωμα για τους καταναλωτές: το δικαίωμα επισκευής ελαττωματικών προϊόντων με ευκολότερο, φθηνότερο και ταχύτερο τρόπο.
Υποχρέωση των κατασκευαστών να επισκευάζουν τα προϊόντα σε λογικές τιμές και σε εύλογο χρόνο μετά τη λήξη της νόμιμης εγγύησης
Παρέχει, επίσης, στους κατασκευαστές το κίνητρο να παράγουν προϊόντα, που διαρκούν περισσότερο και μπορούν να επισκευαστούν, να επαναχρησιμοποιηθούν και να ανακυκλωθούν. Τέλος, καθιστά την επισκευή ελκυστικότερη οικονομική δραστηριότητα, που μπορεί να δημιουργήσει ποιοτικές θέσεις εργασίας στην Ευρώπη. Έτσι, ωφελούνται όλοι οι οικονομικοί φορείς, όπως και το περιβάλλον.
Η νέα νομοθεσία επεκτείνει την περίοδο εγγύησης ενός προϊόντος κατά 12 μήνες, όταν αυτό επισκευάζεται, παρέχει καλύτερη πρόσβαση σε ανταλλακτικά και εξασφαλίζει ευκολότερη, φθηνότερη και ταχύτερη επιδιόρθωση των προϊόντων, με στόχο να κινητοποιήσει τους καταναλωτές να επιδιώκουν επισκευή αντί αντικατάστασης μιας συσκευής.
Κίνητρα για επισκευή αντί αντικατάστασης
Μεταξύ άλλων, το νέο πλαίσιο δίνει κίνητρα στους καταναλωτές για την επισκευή ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, αντί της αγοράς νέων, όπως κουπόνια και επιδοτήσεις και εισάγει την υποχρέωση των κατασκευαστών να επισκευάζουν τα προϊόντα σε λογικές τιμές και σε εύλογο χρόνο, μετά τη λήξη της νόμιμης εγγύησης.
Οι νέοι κανόνες υποχρεώνουν τους κατασκευαστές να προσφέρουν γρήγορες και οικονομικά συμφέρουσες υπηρεσίες επισκευής και να ενημερώνουν τους καταναλωτές για το σχετικό δικαίωμά τους. Κάθε φορά που ένα αγαθό θα επισκευάζεται εντός της περιόδου εγγύησης του, η εγγύηση αυτή θα παρατείνεται για έναν επιπλέον χρόνο, στοιχείο που ενθαρρύνει τους καταναλωτές να επιλέγουν την επισκευή αντί της αντικατάστασης.
Τα προϊόντα που αφορά
Μετά τη λήξη της νομικά κατοχυρωμένης εγγύησης, ο κατασκευαστής θα εξακολουθεί να υποχρεούται να επισκευάζει ορισμένες κοινές οικιακές συσκευές, που είναι ήδη τεχνικά επισκευάσιμες βάσει ευρωπαϊκού δικαίου, όπως τα πλυντήρια ρούχων, οι ηλεκτρικές σκούπες, ακόμη και τα έξυπνα τηλέφωνα.
Στον κατάλογο αυτόν ενδέχεται να προστεθούν στο μέλλον και άλλες κατηγορίες προϊόντων. Οι καταναλωτές θα έχουν, επίσης, το δικαίωμα να ζητούν δανεική συσκευή για όσο διάστημα επισκευάζεται η δική τους ή αν δεν αυτή μπορεί να επισκευαστεί, θα μπορούν εναλλακτικά να επιλέγουν να αποκτήσουν ένα ανακατασκευασμένο προϊόν.
Οι καταναλωτές θα μπορούν να πληροφορούνται σε ειδικό έντυπο την τιμή και τον απαιτούμενο χρόνο για κάθε υπηρεσία επισκευής ανάλογα με τη βλάβη που διαπιστώθηκε, ώστε να μπορούν να αξιολογούν και να συγκρίνουν τις εν λόγω υπηρεσίες.
Για να γίνουν πιο εύκολες οι διαδικασίες επισκευής, θα δημιουργηθεί μια ευρωπαϊκή διαδικτυακή πλατφόρμα, μέσω της οποίας οι καταναλωτές θα μπορούν να βρίσκουν καταστήματα υπηρεσιών επισκευής, πώλησης ανακατασκευασμένων προϊόντων, αγοράς ελαττωματικών προϊόντων και τοπικές πρωτοβουλίες, όπως κοινοτικά εργαστήρια επισκευών ή “repair café”.
Κίνητρα για επισκευές
Στόχος των νέων κανόνων είναι να ενισχυθεί η αγορά των επισκευών στην Ε.Ε. και να μειωθεί το κόστος για τους καταναλωτές. Οι κατασκευαστές θα υποχρεούνται να προσφέρουν ανταλλακτικά και εργαλεία σε λογικές τιμές και θα απαγορεύεται να χρησιμοποιούν συμβατικές ρήτρες, υλικό και λογισμικό που εμποδίζουν τις επισκευές.
Ειδικότερα, δεν θα μπορούν να εμποδίζουν τη χρήση μεταχειρισμένων ανταλλακτικών ή ανταλλακτικών τρισδιάστατης εκτύπωσης από ανεξάρτητους επισκευαστές, ούτε θα μπορούν να αρνούνται την επισκευή ενός προϊόντος αποκλειστικά για οικονομικούς λόγους ή επειδή το προϊόν έχει επισκευαστεί προηγουμένως από κάποιον άλλο.
Για να γίνουν πιο προσιτές οι επισκευές, κάθε κράτος-μέλος θα πρέπει να εφαρμόσει τουλάχιστον ένα μέτρο, που θα τις προωθεί. Τέτοια μέτρα είναι, για παράδειγμα, η διάθεση κουπονιών και επιδοτήσεων για επισκευές, η διεξαγωγή ενημερωτικών εκστρατειών, η παροχή μαθημάτων επισκευής και η στήριξη σε τοπικές πρωτοβουλίες για την επισκευή αγαθών.
