Η Άθυτος, ή αλλιώς Άφυτος, χτισμένη σ΄ ένα βράχο με απότομες πλαγιές, είναι ένα από τα πιο ελκυστικά και παραδοσιακά μέρη στη Χαλκιδική.
Η Άθυτος είναι ένα από τα πιο γραφικά χωριά της Χαλκιδικής, είναι ένα υπέροχο φυσικό μπαλκόνι στον Τορωναίο Κόλπο που μοιάζει με νησιώτικο οικισμό με πλακόστρωτα δρομάκια και πέτρινα αρχοντικά. Η ηρεμία και η πανέμορφη παραλία, που βραβεύεται κάθε χρόνο με Γαλάζια Σημαία, κάνουν την Άθυτο πολύ δημοφιλή το καλοκαίρι.
Το χωριό έχει μεγάλη ιστορία καθώς υπάρχουν ενδείξεις οικισμών από το 3000 π.χ. Η Άφυτος που ήταν γνωστή με το όνομα Αφύτης γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη ως μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Το 348 Π.Χ. καταστράφηκε ολοσχερώς από τον βασιλιά Φίλιππο τον Β’ και ξανακατοικήθηκε μετέπειτα. Κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας γνώρισε μια δεύτερη μεγάλη ανάπτυξη πιθανότατα εξαιτίας του μνημείου του Άμμων Ζευς.
Εκείνο όμως που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη η φυσική τοποθεσία του χωριού και η αρχιτεκτονική του!. Τα παλιά σπίτια χτισμένα από τον ντόπιο πωρόλιθο αναστηλώθηκαν, οι δρόμοι πλακοστρώθηκαν και ο τόπος πλέον επιβάλλει στους επισκέπτες αλλά και στους ντόπιους, ομορφιά, αξιοπρέπεια και σεβασμό.
Ο οικισμός είναι παραδοσιακός, με πέτρινα σπίτια και καλντερίμια. Αριθμεί 1.231 κατοίκους με βάση την απογραφή πληθυσμού του 2001. Η απόστασή της από τη Νέα Φώκαια είναι 2 χιλιόμετρα. Ανάμεσα στα άλλα υπάρχει νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο. Κεντρικός ναός είναι αυτός του Αγίου Δημητρίου, στην πλατεία του χωριού, που οικοδομήθηκε το 1857. Από την πλατεία μπορεί κανείς να δει τον κόλπο της Κασσάνδρας.
Στην περιοχή όπου βρίσκεται η σημερινή Άφυτος, υπήρχε καταυλισμός[9] από το 3.000 π.Χ. Η Άφυτος υπήρξε σημαντική πόλη κατά την αρχαιότητα και ανήκε στην Παλλήνη (μνημονεύεται από τους αρχαίους συγγραφείς). Το ιερό του Διονύσου και ο ναός του Άμμωνος Διός είχαν ουσιαστική συμβολή στο να εξαπλωθεί η φήμη της κατά τα αρχαϊκά και τα κλασικά χρόνια. Συνεισέφερε επίσης κατά τους Περσικούς Πολέμους με δικά της καράβια. Έπειτα έγινε μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Η πόλη έκοβε δικό της νόμισμα, που έφερε την κεφαλή του Άμμωνος Διός. Όπως μαρτυρούν αρχαίες φιλολογικές πηγές και αρχαιολογικά ευρήματα, η Άφυτος επιβίωσε ως τη ρωμαϊκή εποχή και στα αυτοκρατορικά μάλιστα χρόνια ανήκε στην επικράτεια της ρωμαϊκής αποικίας Κασσάνδρειας[10].
Τους επόμενους αιώνες δε γνωρίζουμε τίποτε για την Άφυτο και οι επόμενες πηγές είναι του 14ου αιώνα, σε έγγραφα του Αγίου Όρους. Βέβαιο είναι πως το χωριό αναφέρεται σε ελληνικές πηγές ήδη από τις αρχές του 17ου αιώνα. Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, όπως και όλα τα υπόλοιπα χωριά της χερσονήσου, υπαγόταν φορολογικά στο βακούφι του Γκαζανφέρ Αγά, ενώ διοικητικά ανήκε στο ναχιγιέ της Καλαμαριάς[11]. Την περίοδο της Επανάστασης του 1821 πολλοί αγωνιστές και οπλαρχηγοί, υπαξιωματικοί και αξιωματικοί με καταγωγή από το χωριό ήταν πρωταγωνιστές στον Αγώνα, όπως οι Δημήτρης Καραβασίλης, Τριαντάφυλλος Γαρουφάλλου, Γεώργιος Παναγιώτου, Αναστάσιος Κυριαζής, Γαρύφαλλος Γρηγορίου κ.ά[12]. Κατά τον Μακεδονικό Αγώνα οι Αφυταίοι διακρίθηκαν σε προσφορά, με σημαντικότερους Μακεδονομάχους, τους οπλαρχηγούς Θεοχάρη Σαρίκα (καπετάν Ζαρκάδα) και Ανδρέα Καρατάσο.
Δείτε το βίντεο του George Sal
