To Γραφείο των Ευρωπαίων Εντεταλμένων Εισαγγελέων (ΕΡΡΟ) προχώρησε στη σύνταξη κατηγορητηρίου για τη σύμβαση «717» της ΕΡΓΟΣΕ, που είχε να κάνει με την σηματοδότηση και τηλεδιοίκηση στο σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας, σε βάρος 23 προσώπων (στελεχών της ΕΡΓΟΣΕ, εργολάβων κ.ά.) που ενεπλάκησαν στην υλοποίησή της.
Το κατηγορητήριο χαρτογραφεί το πώς η κρατική και η επιχειρηματική διαφθορά οδήγησαν στο να καθυστερήσει για περισσότερα από οκτώ χρόνια η τεχνολογική αναβάθμιση του ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου, με αποτέλεσμα να μην αποφευχθεί το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών που κόστισε τη ζωή σε 57 ανθρώπους και αφορά εγκλήματα που ζημίωσαν τα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ και του ελληνικού Δημοσίου για ποσό άνω των 15,6 εκατ. ευρώ.
Ποιοι βρίσκονται στο επίκεντρο
Όπως αποκαλύπτει το ereportaz.gr, στο επίκεντρο του κατηγορητηρίου που συντάχθηκε από τους Ευρωπαίους Εισαγγελείς βρίσκονται στελέχη της ΕΡΓΟΣΕ, στελέχη της κοινοπραξίας ΤΟΜΗ – Alstom και αξιωματούχοι της Διαχειριστικής Αρχής του υπουργείου Μεταφορών. Τα αδικήματα που φέρονται να τέλεσαν στο διάστημα 2015-2021 αφορούν απάτη, ηθική αυτουργία σε απάτη, απιστία και ηθική αυτουργία σε απιστία και ψευδή βεβαίωση, και διώκονται σε βαθμό κακουργήματος.
Όπως προκύπτει ξεκάθαρα, η ΕΡΓΟΣΕ, ο ΟΣΕ και εν γένει ο ελληνικός σιδηρόδρομος είχαν επί σειρά ετών καταστεί προνομιακός χώρος δραστηριοποίησης εργολάβων και προμηθευτών που λάμβαναν παχυλά συμβόλαια με αδιαφανείς διαδικασίες για υπηρεσίες και εξοπλισμό που τελικά δεν κατέληγαν στο να βελτιώσουν το σιδηροδρομικό δίκτυο.
Οι «αμαρτωλές» συμβάσεις
Το πολυσέλιδο κατηγορητήριο των Ευρωπαϊκών Εισαγγελέων περιγράφει εκτενώς το ιστορικό της υπόθεσης φωτίζοντας επαρκώς και τις επιχειρηματικές κόντρες και συγκρούσεις που προηγήθηκαν, αλλά και εκείνες που ακολούθησαν τη σύμβαση «717» και στις οποίες πρωταγωνιστούν οι εταιρείες Alstom, ΤΟΜΗ και Bombardier, αλλά και τα υπηρεσιακά στελέχη που εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα των εν λόγω ομίλων.
Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, την 26η Σεπτεμβρίου 2014 υπεγράφη μεταξύ του τότε προέδρου του Δ.Σ. και διευθύνοντος συμβούλου της ΕΡΓΟΣΕ και των νομίμων εκπροσώπων της κοινοπραξίας εργοληπτικών επιχειρήσεων «Κοινοπραξία ΤΟΜΗ ΑΒΕΤΕ – Alstom Τransport S.A.» η σύμβαση «717» για το έργο «Ανάταξη και αναβάθμιση του συστήματος σηματοδότησης – τηλεδιοίκησης και αντικατάσταση 70 αλλαγών τροχιάς σε εντοπισμένα τμήματα του άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Προμαχώνας», ποσού 41,29 εκατ. ευρώ (χωρίς αναθεώρηση και ΦΠΑ). Ως προθεσμία υλοποίησης του έργου ορίστηκε το διάστημα των 24 μηνών από την ημερομηνία υπογραφής της σύμβασης, ήτοι η 26η Σεπτεμβρίου 2016, ενώ ορίσθηκαν και ενδιάμεσοι σταθμοί ελέγχου της προόδου του έργου (αποκλειστικές και ενδεικτικές τμηματικές).
Η σύμβαση «717» είχε ως αντικείμενο τη συνολική οργάνωση, αξιοποίηση και διαλειτουργική εναρμόνιση όλων των επιμέρους προσπαθειών που είχαν γίνει με προηγούμενες εργολαβίες με αντικείμενο την ασφαλή σιδηροδρομική διακίνηση. Τα εγκατεστημένα συστήματα σηματοδότησης της σιδηροδρομικής γραμμής, τα οποία έπρεπε να αναταχθούν μέσω της σύμβασης, αφορούσαν τα ακόλουθα τμήματα σιδηροδρομικής γραμμής:
Τμήμα Σ.Σ. Αχαρνών – Σ.Σ. Οινόης (συνολικού μήκους 52,3 χλμ.),
Σ.Σ. Οινόης – Σ.Σ. Τιθορέας (συνολικού μήκους 93,2 χλμ.),
Σ.Σ. Δομοκού – Σ.Σ. Λάρισας (συνολικού μήκους 57,5 χλμ.),
Σ.Σ. Λάρισας – Σ.Σ. Πλατέος (συνολικού μήκους 128,7 χλμ.),
Σ.Σ. Πλατέος – (ΤΧ5) Τηλεχειριστήριο 5 (συνολικού μήκους 44,3 χλμ.), και
(ΤΧ1) Τηλεχειριστήριο 1 – Σ.Σ. Στρυμόνα – Σ.Σ. Προμαχώνα (συνολικού μήκους 143,4 χλμ.).
Το κατηγορητήριο των Ευρωπαίων Εισαγγελέων, όπως αναφέρει το ereportaz.gr, εμπεριέχει πλήθος στοιχείων που καταδεικνύουν την ποινική ευθύνη των κατηγορούμενων προσώπων. Και ο τρόπος που έχει συνταχθεί υπογραμμίζει τα κακώς κείμενα ένα προς ένα. Από το στάδιο της μελέτης του έργου, την ανάθεση, την υλοποίηση έως και την πληρωμή.
Οι παράνομες παρατάσεις
Κατά το κατηγορητήριο, υπάλληλοι της ΕΡΓΟΣΕ, υπεύθυνοι για τη διαχείριση του έργου, δήλωσαν σκόπιμα μη ορθά και ελλιπή στοιχεία στη Διαχειριστική Αρχή σχετικά με την ύπαρξη γεγονότων κρίσιμων για τη χορήγηση των ενισχύσεων και την έγκριση των παρατάσεων. Ως αποτέλεσμα, τα σχετικά αιτήματα εγκρίθηκαν από τη Διαχειριστική Αρχή, η οποία κατέβαλε τα κονδύλια στον δικαιούχο, την ΕΡΓΟΣΕ, η οποία στη συνέχεια πλήρωσε την ανάδοχο κοινοπραξία. Με τη σειρά τους οι υπάλληλοι της Διαχειριστικής Αρχής, που ήταν υπεύθυνοι για τη διαχείριση των κονδυλίων, ενήργησαν κατά παράβαση των αρχών της χρηστής διαχείρισης αυτών των περιουσιακών στοιχείων, καθώς, παρά το γεγονός ότι τα στοιχεία που υπέβαλαν οι υπάλληλοι της ΕΡΓΟΣΕ ήταν προδήλως μη ορθά και ελλιπή, οι δημόσιοι υπάλληλοι της Διαχειριστικής Αρχής ενέκριναν τη χορήγηση των αντίστοιχων ενισχύσεων, προκαλώντας ζημία στα οικονομικά συμφέροντα της Ε.Ε. και του Ελληνικού Δημοσίου.
Μάλιστα, πάντα σύμφωνα με το ereportaz.gr, το κατηγορητήριο των Ευρωπαίων Εισαγγελέων καταρρίπτει μία προς μία τις δικαιολογίες που είχαν επικαλεστεί οι κατηγορούμενοι για τους λόγους παράτασης της συνολικής προθεσμίας του έργου.
Σε σχέση με την καθυστέρηση των εργασιών από την ανάδοχο κοινοπραξία, η οποία αποδόθηκε σε δήθεν έλλειψη προσωπικού του ΟΣΕ για την υποστήριξη του δικτύου κατά τη διενέργεια των εργασιών, καθώς επίσης και στον φόρτο εργασίας της σιδηροδρομικής γραμμής, οι Εισαγγελείς αναφέρουν πως «η αλήθεια είναι ότι ο πραγματικός λόγος της καθυστέρησης έγκειται στην αντισυμβατική μη συμμετοχή της παρόχου δάνειας εμπειρίας εταιρείας Alstom στη σύνταξη των τεχνικών μελετών του έργου και στην αδυναμία της εταιρείας ΤΟΜΗ να εκπονήσει ορθές μελέτες εντός των αποκλειστικών προθεσμιών της σύμβασης, με αποτέλεσμα να παραβιαστούν όλες οι αποκλειστικές προθεσμίες για παράδοση προς χρήση της σηματοδότησης».
Σε σχέση με τις καθυστερήσεις που επήλθαν λόγω δήθεν της μη έγκαιρης υπογραφής της συμπληρωματικής σύμβασης για την υλοποίηση των εργασιών και λόγω της απουσίας νέου εξοπλισμού ή κλοπής υλικών, οι Ευρωπαίοι Εισαγγελείς είναι εξαιρετικά αυστηροί.
Αλλά και για τις καθυστερήσεις στην υπογραφή της συμπληρωματικής σύμβασης οι Εισαγγελείς αποκαλύπτουν αδιανόητες σκοπιμότητες από την πλευρά της ΕΡΓΟΣΕ, οι οποίες καταδεικνύουν πως στελέχη της εταιρείας λειτουργούσαν κυριολεκτικά σαν «υπάλληλοι» της κοινοπραξίας.
Η νέα σηματοδότηση
Ακόμη μία σημαντική πτυχή του κατηγορητηρίου αφορά τη μεθόδευση της κοινοπραξίας ΤΟΜΗ – Alstom που αφορούσε την κατασκευή ενός εντελώς νέου συστήματος σηματοδότησης με νέες μονάδες τηλεμετρίας. Η ενέργεια αυτή κατά τους Εισαγγελείς συνιστούσε παράνομη τροποποίηση της αρχικής σύμβασης, και τελικά οδήγησε σε αδικαιολόγητη αύξηση της αξίας του έργου, που δεν δικαιολογείται από απρόβλεπτες περιστάσεις. Κατά τους Εισαγγελείς, η σύμβαση «717» προέβλεπε ήδη, τόσο τεχνικά όσο και οικονομικά, τη δυνατότητα κάλυψης τυχόν ελλείψεων των πιστοποιητικών ασφαλείας, των ανταλλακτικών των μονάδων τηλεμετρίας, τη διόρθωση στην ύπαρξη προβλημάτων που σχετίζονταν με την αδυναμία διασύνδεσης καινούργιου με υφιστάμενο εξοπλισμό και τη μη συμβατότητα μεταξύ αναλογικών και ψηφιακών πρωτοκόλλων μετάδοσης, καθώς και τις πρόσθετες εργασίες στην τηλεδιοίκηση Αθηνών και στην τηλεδιοίκηση Λάρισας για απαίτηση πρόσθετου εξοπλισμού για τη δημιουργία εφεδρικού βρόγχου. «Όλα τα ανωτέρω, εφόσον κρινόταν αναγκαίο να πραγματοποιηθούν, αποτελούσαν ευθύνη της αναδόχου κοινοπραξίας χωρίς επιπρόσθετη αμοιβή», αναφέρει το κατηγορητήριο, επικαλούμενο τη σχετική τεχνική περιγραφή της σύμβασης (§ 3.1.2.2).
Το γεγονός που αποκαλύπτει ότι στον αρχικό χρόνο των 14 μηνών από την υπογραφή της συμπληρωματικής σύμβασης ήταν αδύνατον να υλοποιηθεί η νέα τεχνική πρόταση της κοινοπραξίας είναι το ότι, μετά το δυστύχημα των Τεμπών, η κοινοπραξία δεσμεύτηκε για την ολοκλήρωση της σηματοδότησης στο εν λόγω τμήμα μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2023, ήτοι εντός 29 μηνών μετά την υπογραφή της συμπληρωματικής σύμβασης.
«Βαποράκια συμφερόντων»
Στην ουσία το κατηγορητήριο παρουσιάζει τα εμπλεκόμενα στελέχη της ΕΡΓΟΣΕ ως «βαποράκια συμφερόντων». Οι Εισαγγελείς αναφέρουν πως «οι κατηγορούμενοι υπάλληλοι της ΕΡΓΟΣΕ δεν είχαν ειλικρινή πρόθεση να εφαρμόσουν τη σύμβαση ‘‘717’’ και να υλοποιήσουν το αντικείμενο αυτής –το οποίο μάλιστα συνδεόταν άρρηκτα με την ασφάλεια κυκλοφορίας των τρένων, όπως αποδείχθηκε με τον τραγικότερο τρόπο από το δυστύχημα στο Άδενδρο και το πρόσφατο πολύνεκρο δυστύχημα στα Τέμπη, τα οποία θα είχαν με βεβαιότητα αποφευχθεί εάν είχε ολοκληρωθεί το αντικείμενο της σύμβασης ‘‘717’’ με το σύστημα ETCS σε λειτουργία–, αλλά να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα της αναδόχου κοινοπραξίας, όπως αυτά θα εκτεθούν αναλυτικώς στη συνέχεια».
Ο ρόλος των εργολάβων
Στο πολυσέλιδο κατηγορητήριο καταγράφεται με μελανό τρόπο ο ακριβής ρόλος των κατηγορουμένων που εκπροσωπούσαν την κοινοπραξία. Πρόκειται για συνολικά πέντε πρόσωπα, με τα δύο εξ αυτών να είναι πασίγνωστα στο πανελλήνιο λόγω της θέσης που κατείχαν στον Άκτωρα. Ο πρώτος κατηγορούμενος, ο οποίος πλέον δραστηριοποιείται στην Κρήτη, υπήρξε από τις 26-9-14 μέχρι και τις 21-7-2019 διαχειριστής και νόμιμος εκπρόσωπος της κοινοπραξίας ΤΟΜΗ – Alstom.
Ο δεύτερος είναι εκείνος ο οποίος τον αντικατέστησε αναλαμβάνοντας διαχειριστής και νόμιμος εκπρόσωπος της εταιρείας από τις 22-7-2019 μέχρι και τις 2-3-2021, ενώ ο τρίτος είναι νόμιμος εκπρόσωπος της κοινοπραξίας μέχρι και σήμερα. Οι άλλοι δύο κατηγορούμενοι είναι ένας διευθυντής και μία διευθύντρια του έργου.
Οι Ευρωπαίοι Εισαγγελείς ισχυρίζονται ότι οι συγκεκριμένοι, μεταξύ άλλων, τέλεσαν το κακουργηματικό αδίκημα της ηθικής αυτουργίας στην απάτη, καθώς «με πειθώ, φορτικότητα, προτροπές και παραινέσεις, έχοντας προσωπική επικοινωνία με τους κατηγορούμενους αυτουργούς (σ.σ. στελέχη της ΕΡΓΟΣΕ), επηρέασαν τη βούλησή τους».
Σε ό,τι αφορά τις σκανδαλώδεις παρατάσεις οι οποίες δόθηκαν, οι Ευρωπαίοι Εισαγγελείς επισημαίνουν ότι οι πέντε κατηγορούμενοι από το 2016 μέχρι και το 2020 πίεζαν και πάλι τα στελέχη της ΕΡΓΟΣΕ προκειμένου να τους «χαρίζουν» χρόνο, και όχι μόνο, προβάλλοντας διάφορες προφάσεις, ενώ στην πραγματικότητα η μη ολοκλήρωση του έργου εννιά χρόνια μετά την υπογραφή της σύμβασης «717» «οφείλεται αποκλειστικά σε υπαιτιότητα της ίδιας της αναδόχου κοινοπραξίας, η οποία παραβίαζε συστηματικά τους συμβατικούς όρους υλοποίησης του έργου».
Στο στόχαστρο και οι ελεγκτές
Σύμφωνα με τους Ευρωπαίους Εισαγγελείς, η ποινική έρευνα αποκάλυψε, επίσης, γεγονότα που συνιστούν ενδεχόμενη παράβαση καθήκοντος από τους επιθεωρητές – ελεγκτές της Ελληνικής Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (ΕΑΔ) της Ελλάδας, στους οποίους ανατέθηκε από τις εθνικές Εισαγγελικές Αρχές η διενέργεια ελέγχου σχετικά με την εκτέλεση της σύμβασης «717».
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία αποφάσισε να παραπέμψει τη νέα αυτή υπόθεση στις αρμόδιες ελληνικές Αρχές, για τις δικές τους περαιτέρω νόμιμες ενέργειες, δοθέντος ότι τα πραγματικά περιστατικά που αποτελούν το αντικείμενο της νέας αυτής έρευνας δεν συνιστούν ποινικό αδίκημα εμπίπτον στην αρμοδιότητα του EPPO. Σε ό,τι αφορά τους κατηγορουμένους, από τους συνηγόρους τους διαρρέεται ότι η κατηγορία είναι «νόμω αβάσιμη, δεν αντέχει σε λογική βάσανο και διαψεύδεται από τα γεγονότα».
