Το διασημότερο συντριβάνι της Θεσσαλονίκης στη συμβολή Εγνατίας και Εθνικής Αμύνης, κατασκευάστηκε το 1889-1890 και ήταν δώρο του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ στην πόλη,σηματοδοτώντας το τέλος της νέας τότε λεωφόρου Hamidye (μετέπειτα Εθνικής Αμύνης), με τα μέγαρα και τις επαύλεις, λεγόμενα “βασιλικά” γιατί σχεδόν όλα ήταν ιδιοκτησίας του σουλτάνου.
Επιμέλεια: Κωστής Ουζούνογλου
Για πολλά χρόνια θυμούνταν στην πόλη ότι στα εγκαίνιά του ανάβλυζε σιρόπι από κεράσι!
Η κατασκευή του από λευκό μάρμαρο και αποτελεί συνδυασμό οθωμανικών και δυτικότροπων στοιχείων. Ήταν επίσης επηρεασμένη από τις πολυάριθμες κρήνες της οθωμανικής αυτοκρατορίας που κοσμούσαν την πόλη.
Το ανώτερο τμήμα του χαρακτηρίζεται από κλασική δυτικοευρωπαϊκού τύπου μορφή, ενώ ο οβελίσκος παραπέμπει σε αιγυπτιακά πρότυπα. Το σιντριβάνι εγγράφεται σε κυκλική βάση και αποτελείται από τρία ημικύκλια (γούρνες). Τα διαχωριστικά ελικωτά φουρούσια φέρουν διάκοσμο με ανθέμια και ανάγλυφο στέφανο με κορδέλα (χαρακτηριστικός δυτικοευρωπαϊκός διάκοσμος της εποχής).
Στο πίσω μέρος κάθε γούρνας υπάρχει διάκοσμος με σταγόνες, ο οποίος παραπέμπει στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική των ναών και τον νεοκλασικισμό. Το νερό κυλά μέσα από λεοντοκεφαλές, στοιχείο που συναντάται στη λαϊκή αρχιτεκτονική του τόπου.
Τα εγκαίνια του σιντριβανιού έγιναν με ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια. Ο θεμέλιος λίθος τοποθετήθηκε σε επίσημη τελετή τον Μάρτιο του 1889.
Η νέα πλατεία που διαμορφώθηκε γύρω από την κρήνη έγινε κέντρο της κοινωνικής ζωής της πόλης και ονομάστηκε – όχι τυχαία – πλατεία Ταξίμ, σε αναλογία με εκείνη της συνοικίας Πέρα στην Κωνσταντινούπολη.
Εκτός από διακοσμητικό ρόλο, η κρήνη είχε και πρακτικό χαρακτήρα αφού προοριζόταν για να προσφέρει νερό σε διαβάτες και για το πότισμα των ζώων.
Το 1936 ήταν η εποχή που διανοίχτηκε η Εγνατία Οδός. Τότε ο δήμος Θεσσαλονίκης πήρε την απόφαση να το βγάλει από εκείνο το σημείο, ώστε να μην υπάρχει πρόβλημα στην κυκλοφορία. Η τύχη του όμως δεν ήταν και η καλύτερη. Αρχικά, πετάχτηκε στο παλιό γήπεδο της ΧΑΝΘ και αργότερα, μεταφέρθηκε σε εργοτάξιο του δήμου στην Τούμπα. Εκεί παρέμεινε γι’ αρκετά χρόνια, με αποτέλεσμα και την καταστροφή κάποιων μαρμάρινων τμημάτων του.
Το 1976 εντοπίστηκαν στο εργοτάξιο τμήματα από το σιντριβάνι: οι τρεις μαρμάρινες ημικυκλικές γούρνες, ένα από τα τρία φουρούσια και η βάση του οβελίσκου. Επειτα από έρευνα σε φωτογραφίες αρχείου και τουρκικά σχέδια, έγινε εφικτή η αποκατάστασή του. Το 1977 αναστηλώθηκε, ωστόσο ολόκληρο σχεδόν το πάνω τμήμα είναι πιστό αντίγραφο του αυθεντικού.
Η επανατοποθέτησή του στις έγινε στις 20 Ιουλίου του 1977, όχι ωστόσο στην ακριβή του θέση (αλλά σε πολύ κοντινό σημείο), λόγω των πολεοδομικών ανασχηματισμών.
Ο χαρακτηριστικός του ως Μνημείο της πόλης
Το ΚΣΝΜ γνωμοδότησε υπέρ του χαρακτηρισμού του σιντριβανιού ως μνημείου, διότι πρόκειται για αξιόλογο δείγμα αστικού εξοπλισμού της Θεσσαλονίκης του τέλους του 19ου αιώνα, με πολεοδομική και ιστορική σημασία, αποτελεί τεκμήριο της πολεοδομικής εξέλιξης της πόλης κατά τα όψιμα χρόνια της οθωμανικής περιόδου και θεωρείται τοπόσημο για τους κατοίκους.
