Δ. Σαρηγιάννης: Η κλιματική αλλαγή και η υποβάθμιση του περιβάλλοντος «γεννούν» νέες πανδημίες

«Η πανδημία του κορονοϊού που κόστισε εκατομμύρια ζωές σε όλον τον πλανήτη, είναι η πρώτη παγκόσμια περιβαλλοντική νόσος, έχει τις ρίζες της και επιτείνεται από την κλιματική αλλαγή, την εντατικοποίηση της κτηνοτροφικής παραγωγής και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Η παγκόσμια κλιματική αλλαγή, η οποία μας απασχολεί όλο και λιγότερο εξαιτίας του ξεσπάσματος της πανδημίας της Covid-19, είναι μια από τις βασικές αιτίες για την επανάληψη της νόσου, ενώ αποδεδειγμένα επηρεάζει την εγγενή μεταδοτικότητα του κορονοϊού. Η ρύπανση του αέρα στις πόλεις επιδεινώνει την θνησιμότητα από Covid-19 και η σωματιδιακή ρύπανση στο εσωτερικό των κτιρίων ενισχύει την διασπορά του ιού», τονίζει ο καθηγητής Περιβαλλοντικής και Υγειονομικής Μηχανικής του ΑΠΘ, Δημοσθένης Σαρηγιάννης.
Οι πανδημίες, η κλιματική αλλαγή και η απώλεια βιοποικιλότητας είναι προβλήματα πολύ στενά διασυνδεμένα – αλλά το ίδιο διασυνδεμένες είναι και οι λύσεις. Είναι απαραίτητο να δημιουργήσουμε ένα νέο πλαίσιο για την ταυτοποίηση και ποσοτικοποίηση των αιτιοκρατικών σχέσεων και των κινδύνων που σχετίζονται με οικολογικές αλλαγές και την εμφάνιση παθογόνων μικροοργανισμών. Η δημιουργία ενός παγκόσμιου δικτύου οικολογικών παρατηρητηρίων και ζωντανών εργαστηρίων με την ενεργό συμμετοχή των πολιτών απαντά στην κοινωνική απαίτηση για βιώσιμη διαχείριση του οικοσυστήματος. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος είναι απερίσπαστο κομμάτι του οικοσυστήματος, αλλά και εξαρτάται πολύ ισχυρά από αυτό.
Εξίσου απαραίτητο είναι να βελτιώσουμε την ικανότητά μας ως παγκόσμια κοινότητα να προβλέπουμε και να προλαμβάνουμε τέτοιες κρίσεις. Η ανάπτυξη ενός μηχανισμού παρακολούθησης της κοινωνικής οικολογίας παθογόνων μικροοργανισμών, υπολογισμού της δυναμικής της διασποράς τους και καταγραφής των κοινωνικών και οικολογικών παραγόντων που επιταχύνουν την εμφάνιση λοιμωδών νόσων διασυνδέοντας υπολογιστικά εργαλεία και παγκόσμιες βάσεις δεδομένων είναι εκ των ουκ άνευ για την πρόληψη και έγκαιρη προετοιμασία αντιμετώπισης των προκλήσεων του άμεσου μέλλοντος που σχετίζονται με την περιβαλλοντική υγεία.
Το διακύβευμα είναι σημαντικό και οι δράσεις μας σε επίπεδο πολιτικής στην μετά-Covid εποχή πρέπει να είναι άμεσες:
Προστασία και διατήρηση της φύσης ως πηγή ανθρώπινης υγείας
Επενδύσεις σε βασικές υπηρεσίες όπως η διασφάλιση συνθηκών υγιεινής, καθαρού νερού και ενέργειας για όλους
Η ενεργειακή μετάβαση πέρα από το να είναι δίκαια πρέπει να διασφαλίζει και να προστατεύει τη δημόσια υγεία
Προώθηση υγιεινών και βιώσιμων συστημάτων διατροφής
Ανάπτυξη υγιεινών και βιώσιμων πόλεων.
Μετά το τέλος της πανδημίας , θα πρέπει να αλλάξουμε το αστικό μοντέλο ζωής μας. Να επανέλθουμε σε πιο υγιείς πόλεις .
URBANOME Αναζητώντας καλύτερη ποιότητα ζωής στις πόλεις του 22ου αιώνα
Η κρίση της πανδημίας ανέδειξε τον σημαντικό ρόλο των αστικών κέντρων όχι μόνο στην αλυσίδα μετάδοσης του ιού, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι ευάλωτες ομάδες ομάδες πληθυσμού. Το αστικό περιβάλλον γίνεται πεδίο εφαρμογής των πολιτικών διακυβέρνησης, αλλά και σημείο συνάντησης ανθρώπων, ιδεών, πολιτισμών, ανταλλαγών, επικοινωνίας, μετάδοσης.
Το ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα «URBANOME» το οποίο συντονίζει το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (εργαστήριο Περιβαλλοντικής Μηχανικής EnvELab και εργαστήριο Ιατρικής Φυσικής), απαντά στο κεντρικό αίτημα της μετά την Covid εποχής για την επιστροφή σε μια βελτιωμένη, πιο υγιεινή και βιώσιμη κανονικότητα. Αναλύει, καταγράφει και αξιολογεί όλες τις εκφάνσεις της φυσικής και πνευματικής κατάστασης των κατοίκων των αστικών κέντρων και «παρακολουθεί» την υγεία των ίδιων των πόλεων με την καταγραφή των αέριων ρύπων, του κλίματος , του πρασίνου, των συνθηκών αερισμού κ.ά. Το ΑΠΘ συντονίζει από σήμερα μια πανευρωπαϊκή ομάδα έξι ερευνητικών προγραμμάτων με θέμα την αστική υγεία με εφαρμογές σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση και με συνολικό προϋπολογισμό 30 εκ. Ευρώ. Τα προγράμματα αυτά θα διαρκέσουν 4 χρόνια και στην Ελλάδα οι πόλεις-πιλότοι είναι η Θεσσαλονίκη και η Αθήνα.
Ο πολίτης στο επίκεντρο
Στόχος του ερευνητικού προγράμματος URBANOME είναι να θέσει τον πολίτη στο επίκεντρο όλων των δράσεων και να τον ενεργοποιήσει μέσα από τη συμμετοχή του στα ζωντανά εργαστήρια που θα διεξάγονται στην πόλη.
«Καταγράφουμε τα προβλήματα της αστικής υγείας, διερευνούμε τα αίτιά τους, συνθέτουμε μαζί με τον πολίτη στο πλαίσιο ζωντανών εργαστηρίων πρακτικές λύσεις για την αντιμετώπισή τους, βελτιώνουμε την καθημερινότητα, την ευεξία, τη βιωσιμότητα στον κέντρο των προτεραιοτήτων μας» τονίζει ο καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο ΑΠΘ και Υγειονομικής και Περιβαλλοντικής Μηχανικής στο Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών της Παβία, Δημοσθένης Σαρηγιάννης.