Ο Ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, μιλά στο Seleo.gr για τις προκλήσεις της ευρωπαϊκής οικονομίας, το πολιτιστικό μέλλον σε επίπεδο ΕΕ και τη δύναμη της τέχνης
Αποστολή στις Βρυξέλλες: Θεοδώρα Απότα
Εν μέσω ενεργειακής κρίσης και υψηλών πληθωρισμών, η ανησυχία των πολιτών της ΕΕ εντείνεται μέρα με τη μέρα. Οι πολίτες εκφράζουν το φόβο τους και την ανάγκη στήριξης πραγματοποιώντας κινητοποιήσεις σε αρκετές χώρες. Η ΕΕ είναι έτοιμη να βοηθήσει τους ευάλωτους; Πώς εκτιμάτε ότι μπορεί αυτό να επιτευχθεί;
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι προκλήσεις και τα διλήμματα είναι εξαιρετικά σημαντικά για το μέλλον της Ευρώπης, τόσο τα άμεσα, όσο και τα μακροπρόθεσμα.
Η Ευρωπαϊκή οικονομία είναι εύθραυστη μιας και έρχεται από μια μακροχρόνια οικονομική κρίση, μια πανδημία και πρόσφατα έχει να αντιμετωπίσει ένα νέο πληθωριστικό ρεύμα και την συνεχιζόμενη ενεργειακή εξάρτηση της. Η ενδυνάμωση της ενεργειακής αυτονομίας της ΕΕ αποτελεί πια επιτακτική ανάγκη.
Οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί για την ακρίβεια είναι ενδεικτικές του κλίματος που επικρατεί. Η ηγεσία της ΕΕ έχει λάβει πιστεύω το μήνυμα και επιθυμεί να αποσοβήσει μία κοινωνική έκρηξη.
Πώς θεωρείτε ότι διαμορφώνεται το πολιτιστικό μέλλον της Ευρώπης;
Σας ευχαριστώ για την ερώτηση αυτή, επειδή μου δίνετε η ευκαιρία να πούμε λίγα πράγματα για έναν χώρο που δυστυχώς δεν είναι ψηλά στην ατζέντα της Ε.Ε, αν και χρειάζεται να έχει ιδιαίτερη θέση. Όταν αναφερόμαστε στο πολιτιστικό μέλλον της Ε.Ε δεν πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας μόνο τις τέχνες, τη λογοτεχνία και την πολιτιστική κληρονομιά. Ο πολιτισμός είναι παράγοντας κοινωνικής συνοχής. H πολιτιστική ταυτότητα έχει αναφορά στη συνείδηση, την πρόσληψη και τη χρήση της ιστορίας, με τις συλλογικές νοοτροπίες και πρακτικές, με το ίδιο το επίπεδο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, αν θέλετε. Οπότε χρειάζεται να μιλήσουμε για μία κοινή ευρωπαϊκή κουλτούρα των λαών της Ε.Ε.
Για να μιλήσουμε για το πολιτιστικό μέλλον της Ευρώπης, χρειάζεται η Ε.Ε να κάνει ένα γενναίο βήμα προς τα εμπρός, να έρθει πιο κοντά στην ενοποίηση. Η Ε.Ε μπορεί να δημιουργήσει μέσα από την ποικιλομορφία της. Αυτός είναι και ο λόγος που δημιούργησα μαζί με ένα συνάδελφο ευρωβουλευτή από τη Γερμανία, την Ομάδα Φιλίας Πολιτιστικών Δημιουργών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Όλοι οι Ευρωβουλευτές που συμμετέχουν (πλέον κοντά στους τριάντα) εκτιμάμε τη δύναμη του πολιτισμού και έχουμε συνειδητοποιήσει πόσο ο πολιτισμός μπορεί να αποτελέσει γέφυρα μεταξύ των λαών της και, ότι, θα υπάρξει πραγματικά μεγάλο κέρδος αν τον υποστηρίξουμε σοβαρά και όχι προσχηματικά. Ο πολιτισμός πρέπει να περιληφθεί στις προτεραιότητες της Ένωσης. Μάλιστα να περιληφθεί στις προτεραιότητες όχι μόνο στα λόγια αλλά αυτό να καθρεπτιστεί και στη χρηματοδότησή της. Η χρηματοδότηση μπορεί να μην είναι επαρκής συνθήκη αλλά είναι αναγκαία.
Πού πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση, τι πιστεύετε ότι πρέπει να αλλάξει στο πολιτιστικό τοπίο, με δεδομένο ότι σε δηλώσεις σας έχετε τονίσει ότι ο πολιτισμός δεν λαμβάνει αυτό που του αξίζει. Ποιο το έργο σας σε αυτή την κατεύθυνση;
Ο πολιτισμός είναι ακόμη ο «φτωχός συγγενής» στην ΕΕ. Ενθαρρυντικό είναι ότι έχει σημειωθεί στην τελευταία θητεία του Ευρωκοινοβουλίου μεγάλη συναίνεση μεταξύ των μελών του ως προς την πρόταση να πιέσουμε για διπλασιασμό του προϋπολογισμού του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη», καθώς ως προς την πρόταση το 2% του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας να αφιερωθεί στον πολιτισμό. Αλλά ενώ ως προς τη «Δημιουργική Ευρώπη» νικήσαμε, πολύ λίγα κράτη μέλη πρόσφεραν τελικά στο πολιτισμό σοβαρά ποσά από το Ταμείο Ανάκαμψης και η Ελλάδα είναι από αυτά που έδωσαν τα λιγότερα. Είναι κάπως σαν σκωτσέζικο ντους: εκεί που λες, να, κάτι γίνεται, εκεί κολλάει πάλι το πράγμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι ενώ προστέθηκε στην υποχρεωτική ευρωπαϊκή νομοθεσία (με Οδηγία) πρόβλεψη για δίκαιη και αναλογική αμοιβή δημιουργών και εκτελεστών/τριών από τις διαδικτυακές πλατφόρμες που αξιοποιούν έργα τους, αυτή η Οδηγία δεν έχει ενσωματωθεί στην εθνική νομοθεσία πολλών κρατών μελών, ούτε στην Ελλάδα. Κι αυτό παρότι με το κλείσιμο των χώρων του πολιτισμού εξαιτίας της πανδημίας ο καλλιτεχνικός κόσμος έχει υποφέρει οικονομικά. Είναι κάτι που επιμένω ιδιαίτερα, δημιουργοί και ερμηνευτές, οι άνθρωποι του πολιτισμού, δεν έχουν ανάγκη από φιλανθρωπία, χρειάζεται να αμείβονται σωστά για το προϊόν που προσφέρουν. Για το θέμα αυτό έχω ασκήσει ιδιαίτερες πιέσεις για την εφαρμογή της Οδηγίας προς όλα τα κράτη μέλη. Αυτή είναι μια μάχη που πρέπει το συντομότερο να κερδηθεί, μαζί και με άλλες πολλές βέβαια, μεταξύ των οποίων και ένα κοινό μίνιμουμ εργασιακό πλαίσιο με τα αντίστοιχα δικαιώματα και υποχρεώσεις, που να διασφαλίζει τους ανθρώπους της τέχνης.
Με ποιους τρόπους μπορούν οι καλλιτέχνες να ευαισθητοποιήσουν τους πολίτες σε περιβαλλοντικά και κοινωνικά θέματα; Η ΕΕ αξιοποιεί τις δυνατότητες που υπάρχουν σε υπερθετικό βαθμό ή θα λέγατε ότι υστερεί σε αυτό το κομμάτι; Ποιες οι προτάσεις σας;
Οι στάσεις ζωής και οι συμπεριφορές που υιοθετούμε δεν είναι απόρροια μόνο του μυαλού, της λογικής, των γνώσεων, αλλά και σε μεγάλο βαθμό απόρροια του συναισθήματος. Η τέχνη, σε αντίθεση με άλλες μορφές επικοινωνίας οι οποίες απευθύνονται κυρίως στο μυαλό, εκείνη μιλά και στο συναίσθημα. Γι’ αυτό μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση των πολιτών σε κάθε είδους θέματα που απασχολούν την κοινωνία, θέματα διαχρονικά αλλά και επίκαιρα, όπως αυτά της περιβαλλοντικής προστασίας, των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της προσαρμογής των κοινωνιών στις νέες συνθήκες. Γιατί με τον καλλιτεχνικό λόγο, ήχο και εικόνα, με τους συμβολισμούς, με τις υποδηλώσεις καλλιεργείται η ενσυναίσθηση, μας κάνει να δούμε τα πράγματα μέσα από τα μάτια του Άλλου, να ταυτιστούμε μαζί του, μας φανερώνει πώς ένα παγκόσμιο πρόβλημα επηρεάζει το βίωμα ενός ξεχωριστού ατόμου, μας ωθεί να φανταστούμε το μέλλον και να νιώσουμε βαθιά μέσα μας τι διακυβεύεται… Είναι αυτός ένας λόγος παραπάνω για να υποστηριχθεί η τέχνη. Η δύναμη της τέχνης δεν αξιοποιείται όσο θα έπρεπε στην εκπαίδευση και η ΕΕ δεν ενθαρρύνει με κείμενά της σε αυτή την κατεύθυνση, όπως θα έπρεπε. Ούτε έχει επιδιώξει η ΕΕ να γίνει η τέχνη πραγματικά προσιτή σε όλους και όλες, ώστε να φτάσουν τα πολλαπλά οφέλη της σε όλους τους πολίτες.
Σας απασχολεί ιδιαιτέρως το θέμα της ισότητας ευκαιριών στη μόρφωση για όλα τα παιδιά, όπως έχετε δηλώσει στο παρελθόν, εξαιτίας και των εμπειριών σας στο σχολείο λόγω δυσλεξίας. Πώς διαμορφώνεται η κατάσταση στην Ευρώπη και ειδικότερα στην Ελλάδα σε αυτό τον τομέα και πώς πιστεύετε ότι μπορεί να βελτιωθούν οι συνθήκες;
Είναι φυσικό τα βιώματά μας να μας επηρεάζουν στα θέματα στα οποία εστιάζουμε όταν ασχολούμαστε με την πολιτική. Σήμερα, σε σύγκριση με την εποχή που ήμουν εγώ μαθητής, είναι περισσότερο γνωστές οι μαθησιακές δυσκολίες, όπως η δυσλεξία, και ο κόσμος ξέρει ότι δεν συνδέονται με την ευφυΐα, κάτι που έχει μειώσει τις προκαταλήψεις. Όμως τα παιδιά που αντιμετωπίζουν μαθησιακές δυσκολίες συνεχίζουν να απέχουν πολύ από το να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες με τα υπόλοιπα παιδιά. Στην Ελλάδα για παράδειγμα αργεί εξωφρενικά πολύ η διάγνωση. Και μετά τη διάγνωση το μόνο που παρέχεται είναι η δυνατότητα αξιολόγησης με προφορική εξέταση. Αλλά η αυτή η «διευκόλυνση» της προφορικής εξέτασης βρίσκεται στο τέλος της μαθησιακής διαδικασίας. Η ίδια η μάθηση δεν υποστηρίζεται όπως θα όφειλε και τα παιδιά αυτά καλούνται να μάθουν με μεθόδους και εργαλεία που δεν τους ταιριάζουν. Χρειάζεται εκπαιδευτικό υλικό προσαρμοσμένο, επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, και εξειδικευμένο προσωπικό που θα έχει ως αποκλειστικό έργο να υποστηρίζει αυτά τα παιδιά συστηματικά. Γιατί τι να πρωτοκάνουν και οι εκπαιδευτικοί που έχουν τόσους μαθητές και μαθήτριες στην τάξη;
Είναι γνωστό ότι η εκπαίδευση όπως και ο πολιτισμός δεν είναι θέματα αποκλειστικής αρμοδιότητας της ΕΕ, αλλά συντρέχουσας, οπότε μεγάλο βάρος πέφτει στην χάραξη πολιτικής των ίδιων των κρατών – μελών.
Ποια η μεγαλύτερη πρόκληση που κληθήκατε να αντιμετωπίσετε ως Ευρωβουλευτής;
Δύσκολο να ιεραρχήσεις, γιατί δεν έγιναν και λίγα σε αυτή τη θητεία του Ευρωκοινοβουλίου. Νομίζω όμως ότι η μεγαλύτερη πρόκληση για μένα προσωπικά ήταν η πανδημία και το πλήγμα που έφερε στον κόσμο του πολιτισμού. Ο τομέας του πολιτισμού είναι αυτός που πλήγηκε περισσότερο από όλους τους τομείς…πλήγηκε πρώτος καθώς έκλεισαν εξαρχής όλοι οι ζωτικοί του χώροι, θέατρα, σινεμά, γκαλερί, μουσεία κτλ. Και επανακάμπτει τελευταίος. Γνωρίζοντας τον χώρο, βλέποντας ότι η ΕΕ βάζει άλλες προτεραιότητες και κατανοώντας τις παθογένειές που υπάρχουν στις εργασιακές συνθήκες των ανθρώπων του πολιτισμού που βγήκαν στην επιφάνεια, θεώρησα χρέος μου να συμβάλλω με όλες μου τις δυνάμεις στη δημιουργία δύο ψηφισμάτων που πέρασαν με συντριπτική πλειοψηφία από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το ένα αφορούσε την «Πολιτιστική Ανάκαμψη της Ευρώπης» και το άλλο την «Κατάσταση των καλλιτεχνών στην ΕΕ» . Η συμβολή μου στο πρώτο αφορούσε σε τροπολογίες που κατέθεσα σχετικά με μια ξεκάθαρη και δυνατή στήριξη στους εργαζομένους στον τομέα του πολιτισμού, την ένταξη του όρου «Τομείς του Πολιτισμού και της Δημιουργίας» που πρακτικά διευρύνει την κατηγορία και εντάσσει πέρα από τους καλλιτέχνες που εργάζονται στη «βιομηχανία» και τους ελεύθερους επαγγελματίες, στην αναφορά στην υποχρηματοδότηση των προγραμμάτων και του τομέα του πολιτισμού στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, όπως και στην υιοθέτηση πιο ευέλικτων
κανόνων για την παροχή κρατικών ενισχύσεων, στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης «Next Generation EU».
Σε ό,τι αφορά στο δεύτερο ψήφισμα, διεκδίκησε και ενσωματώθηκαν τροπολογίες για την κοινωνική ασφάλιση και στη δημιουργία ενός ελάχιστου κοινού πλαισίου για τα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα των καλλιτεχνών και των εργαζόμενων στον πολιτισμό. Την ενίσχυση της διασυνοριακής κινητικότητας των καλλιτεχνών, με έμφαση σε ειδικά προγράμματα για την κινητικότητα νέων δημιουργών και καλλιτεχνών, τα έσοδα των καλλιτεχνών από τα πνευματικά και συγγενικά δικαιώματα από τις πλατφόρμες ροής, καλώντας την Επιτροπή να διασφαλίσει την προστασία του έργου των δημιουργών στις εθνικές νομοθεσίες περί πνευματικών δικαιωμάτων, την υπεράσπιση της καλλιτεχνικής ελευθερίας και της ελευθερίας της έκφρασης σε όλα τα κράτη – μέλη της ΕΕ και την ανάπτυξη των επικαιροποιημένων στατιστικών δεδομένων για τον πολιτισμό, με σκοπό τη δημιουργία μιας μακροπρόθεσμης και βιώσιμης πολιτικής για τους Πολιτιστικούς και Δημιουργικούς Τομείς.
