Κομψή και ελαφριά, εκπληκτική για την πολυπλοκότητα και την κομψότητα των διακοσμήσεων από κασσίτερο και χαλκό, σε απίστευτη κατάσταση διατήρησης, με τα ίχνη των μαξιλαριών, των σχοινιών που κρατούν τα στεφάνια, ακόμη και των αποτυπωμάτων από στάχια, που είχαν τοποθετηθεί σε ένα κάθισμα, η ρωμαϊκή άμαξα που βρέθηκε στην Πομπηία εντυπωσιάζει.
Οι ανασκαφές της βίλας στο Civita Giuliana, ένα προάστιο της αρχαίας πόλης, που κατασκεπάστηκε και αυτό από την τέφρα και τα λοιπά υλικά της ηφαιστειακής έκρηξης, δεν σταματούν να εκπλήσσουν. Αυτή τη φορά έδωσαν μια υπέροχη άμαξα, βαμμένη σε κόκκινο χρώμα και καλυμμένο με ερωτικές διακοσμήσεις. Ισως προοριζόταν για τελετουργίες κατά τη λατρεία της Δήμητρας ή της Αφροδίτης, ίσως όμως και για κάποιον αριστοκρατικό γάμο. «Για την Ιταλία είναι ένα Unicum (σ.σ μοναδικό φαινόμενο χωρίς παράλληλα)» δηλώνει στο Ιταλικό πρακτορείο ειδήσεων ANA o Massimo Osanna, απερχόμενος διευθυντή του Αρχαιολογικού Πάρκου της Πομπηίας και επιστημονικός διευθυντής της ανασκαφής – «μια ανακάλυψη μεγάλης σημασίας για την πρόοδο της γνώσης του αρχαίου κόσμου”.
Τεχνογνωσία από τον Έβρο
Unicum στην Ιταλία, με παράλληλα στην Ελλάδα, όμως. Οι πέντε άμαξες που εντόπισε το 2002στη Μικρή Δοξιπάρα του Εβρου ο δρ Διαμαντής Τριαντάφυλλος, και ανασκάφηκαν υποδειγματικά, έχουν συντηρηθεί και προστατεύονται. Όπως λέει στο Liberal.gr ο σπουδαίος αρχαιολόγος, το έργο κατασκευής επιτόπιου μουσείου έχει ενταχθεί στο ΕΣΠΑ με προϋπολογισμό 11 εκατ. Ευρώ. Ο κ. Οσάνα έχει επικοινωνήσει με την εφορεία αρχαιοτήτων Εβρου, όπου υπηρετεί η συνεργάτις του κ. Τριαντάφυλλου Δόμνα Τερζοπούλου, προκειμένου να λάβει τεχνογνωσία για τις άμαξες. Ο κ. Τριαντάφυλλος μάς λέει πως το ιταλικό εύρημα φαίνεται να έχει ομοιότητες με την άμαξα Β από την ανασκαφή της Μικρής Δοξιπάρας.
«Στις αρχές του 2ου αι. μ.Χ. τέσσερα μέλη μιας πλούσιας οικογένειας γαιοκτημόνων που πέθαναν διαδοχικά, αποτεφρώθηκαν και ενταφιάστηκαν στο ίδιο σημείο, κοντά στο δρόμο που οδηγούσε από την Αδριανούπολη στη Φιλιππούπολη. Στην ίδια θέση κατασκευάστηκε σταδιακά μεγάλος τύμβος, για να διατηρηθεί ανά τους αιώνες ζωντανή η μνήμη των νεκρών» σημειώνει για την ανασκαφή που ξεκίνησε το 2002 ο Διαμαντής Τριαντάφυλλος. Μαζί τάφηκαν και άλογα που έσερναν κάποτε τις συγκεκριμένες άμαξες.
Στην άμαξα Β «σώζονται αποτυπώματα από ορισμένα ξύλα του σκελετού της, από το τιμόνι (ρυμός), από τις ακτίνες (κνήμες ) που ήταν δώδεκα σε κάθε τροχό και από την αψίδα, το ξύλινο εσωτερικό στεφάνι του τροχού (ίτυς). Οι τέσσερις τροχοί έχουν αποσυνδεθεί από τους άξονες, τα άλογα όμως βρίσκονται ακόμη στο ζυγό που σώζεται στη θέση του στο άκρο από το τιμόνι (ρυμός). Από το ζυγό έχουν διασωθεί υπολείμματα ξύλου, σιδήρου και δέρματος. Χάλκινα διακοσμητικά πλακίδια με ασημένια δισκάρια που έχουν ανάγλυφες παραστάσεις αλόγων και ιππέων ήταν προσαρμοσμένα στο πάνω μέρος του. Στην τραπεζιόσχημη πίσω όψη του αμαξώματος διατηρούνται στη θέση τους χάλκινες ταινίες, ασπιδίσκες και δισκάρια. Στο κάτω μέρος υπάρχει χάλκινη προτομή γυναικείας μορφής με υψηλό πόλο (κάλυμμα κεφαλής). Από το αμάξωμα έχουν διατηρηθεί τμήματα του σιδερένιου σκελετού και της ανάρτησης, σιδερένια καρφιά και θραύσματα ξύλων. Οι σκελετοί των αλόγων δεν διατηρούνται σε καλή κατάσταση».
Κατά τον αρχαιολόγο και επίτιμο έφορο αρχαιοτήτων, «τετράτροχες άμαξες θαμμένες μόνες ή μαζί με τα άλογά τους έχουν βρεθεί σε πολλές χώρες της Ευρώπης και της Ασίας, στην Ελλάδα όμως ήρθαν για πρώτη φορά στο φως στον τύμβο της Μικρής Δοξιπάρας-Ζώνης. Η καλή διατήρηση των αμαξών και των σκελετών των αλόγων και η ύπαρξη αποτυπωμάτων των ξύλων σε δύο από τις άμαξες μας προσέφερε μια μοναδική, ιδιαίτερα ζωντανή ανασκαφική εικόνα, την οποία προσπαθήσαμε να διατηρήσουμε με κάθε μέσο που είχαμε στη διάθεσή μας.»
Διακόσμηση με ερωτικό περιεχόμενο
Η άμαξα στην Πομπηία αποτελείται από ελαφρύ, βαμμένο ξύλινο πλαίσιο, το οποίο στηρίζεται σε τέσσερις σιδερένιους τροχούς, που συνδέονται μεταξύ τους με ένα μηχανικό σύστημα προηγμένης τεχνολογίας. Στο μπροστινό μέρος, διακοσμημένο με ανάγλυφα από χάλκινο και κασσίτερο, υπήρχε ένα κάθισμα, που περιβαλλόταν από μεταλλικά μπράτσα και πλάτες, για ένα ή δύο άτομα. Πολύ πλούσιες ήταν οι διακοσμήσεις, βαμμένες με κόκκινο και μαύρο χρώμα ενώ υπάρχουν διακοσμητικές φιγούρες με ερωτικό περιεχόμενο.
Ο Μάσιμο Οσάνα πιθανολογεί πως το άρμα είχε ή επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί για γάμο. Τα ίχνη σιτηρών ίσως να σήμαιναν, μαζί με τη λατρεία της Δήμητρας ή της Αφροδίτης, «την παρουσία στη βίλα μιας ιέρειας αυτών των λατρειών”. Θα μπορούσε, όμως, να είναι και παράκληση προς τη θεά για γονιμότητα. Οι διακοσμήσεις περιλαμβάνουν σειρά από έρωτες και ζευγάρια σατύρων και νυμφών που επιδίδονται σε αγκαλιάσματα και περιπτύξεις. Ίσως με αυτό μετακινούνταν κάποια ιέρεια, ή μια νύμφη είχε ή επρόκειτο να μεταφερθεί στο νέο της σπίτι.»
Στον ίδιο χώρο, σε μια μη σκεπασμένη αυλή, ανακαλύφθηκαν δύο άλογα, το ένα ξαπλωμένο στη δεξιά του πλευρά και το άλλο στα αριστερά, που είχαν χάσει μέρος του περιβάλλοντός τους λόγω των λαθρανασκαφών. Παρ ‘όλα αυτά, ανακτήθηκαν στοιχεία χάλκινου ιμάντα, που σχετίζονται με μια σέλα και άλλα στοιχεία παρέλασης, τα οποία σίγουρα μπορούν να συνδεθούν με την άμαξα.
Αρχαιοκάπηλοι το είχαν πλησιάσει
Το όχημα που βρέθηκε στην Πομπηία γλίτωσε ως εκ θαύματος από τους αρχαιοκάπηλους που δρουν ανεξέλεγκτα στην περιοχή. Υστερα από έρευνα του Εισαγγελέα Torre Annunziata, οι ανασκαφές της Βίλας της Civita Giuliana, που ξεκίνησαν το 2017, εντόπισαν δεκάδες μεγάλες σήραγγες, μήκους 80μ που είχαν σκαφτεί οδηγώντας ακόμα και σε δωμάτια του κτιρίου. Μια από αυτές τις σήραγγες, σχεδόν άγγιξε το σημείο όπου βρέθηκε η άμαξα. Το νέο μαθεύτηκε στις 7 Ιανουαρίου τρέχοντος έτους και ο απερχόμενος διευθυντής της Πομπηίας ανέλαβε αμέσως ανασκαφική δραστηριότητα. Η ομάδα εργάστηκε Σαββατοκύριακα και αργίες, ώστε να μην προηγηθούν οι λαθρανασκαφείς. Ηταν Ένα δύσκολο και περίπλοκο έργο, τονίζει ο αρχαιολόγος, “επειδή αυτό το νέο εύρημα βρισκόταν έξι μέτρα κάτω από την επιφάνεια του δρόμου και αμέσως συνειδητοποιήσαμε ότι ήταν ένα άνευ προηγουμένου κόσμημα, επιπλέον εξαιρετικά λεπτό, πολύ εύθραυστο”
