Η τρύπα στο στρώμα του όζοντος, το προστατευτικό φράγμα αερίου στην ανώτερη ατμόσφαιρα, που εμφανίζεται κάθε άνοιξη πάνω από την Ανταρκτική, παραμένει για πολύ περισσότερο διάστημα, σε σύγκριση με πριν από τέσσερα χρόνια, με αποτέλεσμα τα άγρια ζώα αυτής να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να καούν από τον ήλιο, σύμφωνα με νέα μελέτη.
Συγκεκριμένα επιστήμονες που εργάζονταν στην Ανταρκτική ανακάλυψαν την τρύπα στο στρώμα του όζοντος το 1985 – μετρώντας την ποσότητα της ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στη Γη. Υπεύθυνη για την δημιουργία της τρύπας ήταν μια μεγάλη ομάδα χημικών ουσιών που καταστρέφουν το όζον- οι χλωροφθοράνθρακες (CFC)- οι οποίες χρησιμοποιούνταν ευρύτατα ως ψυκτικά, ως προωθητικά αέρια για καταναλωτικά αερολύματα (αεροζόλ), καθώς και ως διαλύτες. Το 1987 υπογράφηκε το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, μια πολυμερής περιβαλλοντική συμφωνία- ορόσημο που ρυθμίζει την κατανάλωση και την παραγωγή σχεδόν 100 ανθρωπογενών χημικών ουσιών που καταστρέφουν το όζον. Η συμφωνία αυτή θεωρείται η πιο επιτυχημένη περιβαλλοντική συνθήκη στην ιστορία. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις των επιστημόνων, το στρώμα του όζοντος μπορεί να αποκατασταθεί σε 40 χρόνια.
Η απώλεια όζοντος επηρεάζει ιδιαίτερα την πολική ήπειρο, λόγω των χημικών αντιδράσεων που συμβαίνουν σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, σε υψηλά ατμοσφαιρικά νέφη. Αυτές οι αντιδράσεις διασπούν το όζον – ανοίγοντας μια τρύπα στο στρώμα. Η ετήσια εμφάνιση αυτής της τρύπας κορυφώνεται συνήθως τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο, όταν τα περισσότερα χερσαία φυτά και ζώα είναι προστατευμένα από το χιόνι και τα θαλάσσια ζώα από τον εκτεταμένο θαλάσσιο πάγο. Πλέον, διαπιστώνουν οι επιστήμονες, αυτή η περίοδος διαρκεί μέχρι και τον Δεκέμβριο – δηλαδή μέχρι και το καλοκαίρι της Ανταρκτικής.
Ορισμένοι τύποι υπεριώδους ακτινοβολίας που ονομάζονται ακτίνες UV-B αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του δέρματος και καταρράκτη στους ανθρώπους, αλλά οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμη αν το ίδιο ισχύει και για τα θηλαστικά και τα πτηνά της Ανταρκτικής. «Πιθανώς τα ζώα που καλύπτονται από γούνα και φτερά – όπως οι φώκιες και οι πιγκουίνοι-είναι προστατευμένα» εξήγησε η Σάρον Ρόμπινσον, βιολόγος που ειδικεύεται στην κλιματική αλλαγή και ερευνήτρια για την Ανταρκτική στο Πανεπιστήμιο του Wollongong στην Αυστραλία.
Ωστόσο, πρόσθεσε πως η αφιλτράριστη υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να βλάψει τα μάτια των ζώων που ζουν στην Ανταρκτική. Εξετάζοντας όλες τις μελέτες σχετικά με την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας στα φυτά και τα ζώα της Ανταρκτικής, η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε πως τα βρύα της Ανταρκτικής συνθέτουν τις δικές τους προστατευτικές «αντηλιακές ενώσεις».
«Εάν επενδύουν ενέργεια στην αντηλιακή προστασία, αυτό σημαίνει ότι επενδύουν λιγότερη ενέργεια στην ανάπτυξή τους», εξήγησε η ερευνήτρια. «Η προστασία από τον ήλιο έχει πάντα ένα κόστος» πρόσθεσε. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι τα κριλ – τα μικρά και εξαιρετικά άφθονα θαλάσσια πλάσματα που αποτελούν το θεμέλιο της τροφικής αλυσίδας της Ανταρκτικής – μετακινείται βαθύτερα στον ωκεανό για να αποφύγει τις υπεριώδεις ακτίνες, οι οποίες θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις φάλαινες, τις φώκιες, τους πιγκουίνους και άλλα θαλασσοπούλια που τρέφονται με αυτά.
«Γνωρίζουμε επίσης ότι το φυτοπλαγκτόν με το οποίο τρέφονται τα κριλ θα πρέπει να φτιάξει αντηλιακά για να αποφύγει τη ζημιά», δήλωσε η Ρόμπινσον. Ένας σημαντικός λόγος για τη μακροβιότητα της τρύπας του όζοντος είναι η τεράστια κλίμακα και έκταση των πυρκαγιών στην Αυστραλία το 2019 και το 2020. Ο Τζιμ Χέιγουντ, καθηγητής ατμοσφαιρικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ, δήλωσε στο BBC ότι η διάρκεια ρεκόρ της τρύπας του όζοντος στην Ανταρκτική τα τελευταία χρόνια αποτελεί κάλεσμα αφύπνισης.
Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη αρκετοί παράγοντες που καθυστερούν την ανάκαμψη του όζοντος, όπως οι πυρκαγιές και οι μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις οι οποίες απελευθερώνουν σωματίδια που τροφοδοτούν τις αντιδράσεις που καταστρέφουν το όζον. Η Ρόμπινσον αναφέρθηκε και σε ορισμένα προτεινόμενα πειράματα ψύξης του κλίματος – η λεγόμενη γεωμηχανική – τα οποία προτείνουν την «δημιουργία νεφών» με την απελευθέρωση σωματιδίων στην ανώτερη ατμόσφαιρα. «Αυτό επίσης θα κατέστρεφε το όζον, οπότε είναι κακή ιδέα», είπε. «Το πιο σημαντικό πράγμα που μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε την Ανταρκτική είναι να δράσουμε για την κλιματική αλλαγή – να μειώσουμε τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα το συντομότερο δυνατό, ώστε να έχουμε λιγότερες πυρκαγιές και να μην ασκήσουμε πρόσθετη πίεση στην αποκατάσταση του στρώματος του όζοντος» κατέληξε η ερευνήτρια.
*Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Global Change Biology».
Πηγή:ertnews.gr
