Ο κόσμος είναι σήμερα κατά μέσο όρο ένα (1) βαθμό Κελσίου θερμότερος από ό,τι ήταν κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης, δηλαδή από το 1760 και μετά.
Σε αυτή τη φαινομενικά μικρή αλλαγή του μέσου όρου υπάρχει μια μεγάλη αύξηση των επικίνδυνων ακραίων θερμοκρασιών.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η ψύξη, δηλαδή ο κλιματισμός, να είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση δισεκατομμυρίων ανθρώπων.
Οι τεχνολογίες ψύξης, και ιδίως ο κλιματισμός, έχουν αναδιαμορφώσει τις κοινωνίες σε όλο τον κόσμο από τότε που ο mr. AirCondition, Willis Carrier, εφηύρε μια συσκευή ώστε να μην χαλάνε άλλο τα μελάνια του στο τυπογραφείο το 1902.
Οι αλλαγές αυτές έφεραν εκτεταμένες και απροσδόκητες επιπτώσεις.
Στο βιβλίο με τίτλο «Πώς φτάσαμε στο σήμερα» που κυκλοφόρησε το 2014, ο συγγραφέας Steven Johnson συνέδεσε την εμπορευματοποίηση των κλιματιστικών με τα πολιτικά δρώμενα της περιόδου.
Τα κλιματιστικά δήλαδη έκαναν τις νοτιοδυτικές ΗΠΑ πιο φιλόξενες και ο αυξανόμενος πληθυσμός της περιοχής έγινε μια σημαντική βάση υποστήριξης του Ρόναλντ Ρήγκαν, πρώην προέδρου των ΗΠΑ.
2 δισεκατομμύρια κλιματικά σήμερα παγκοσμίως
Σήμερα υπάρχουν περίπου 2 δισεκατομμύρια κλιματιστικά σε χρήση σε όλο τον κόσμο, με τις μισές από αυτές τις μονάδες μόνο στις ΗΠΑ και την Κίνα.
Τα συστήματα ψύξης, όπως τα κλιματιστικά, οι ανεμιστήρες και ο εξαερισμός, ευθύνονται για περίπου το 20% της χρήσης ενέργειας στα κτίρια παγκοσμίως, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας.
Αυτό σημαίνει πως παγκοσμίως καταναλώνεται δυόμισι φορές περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια για ψύξη από όση καταναλώνει ολόκληρη η αφρικανική ήπειρος.
Βέβαια να σημειωθεί πως όταν λέμε κλιματισμό, δεν εννοούμε αυτό που έχουμε στο σπίτι ή στις δουλειές μας, καθώς η ψύξη είναι απαραίτητες για την παραγωγή, την αποθήκευση και τη μεταφορά τροφίμων, φαρμάκων, ηλεκτρονικών συσκευών και…βιβλίων.
Οι προβλέψεις για το 2050
Οι προβλέψεις όμως της Διεθνής Οργάνωσης Ενέργειας για τα επόμενα χρόνια κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου στις κυβερνήσεις, καθώς μέχρι το 2050, η χρήση A/C αναμένεται να τριπλασιαστεί σε σχέση με την τρέχουσα πορεία της – κάτι που ισοδυναμεί περίπου με την ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιεί σήμερα η Κίνα.
Λαμβάνοντας υπόψιν όμως τον «άγραφο» νόμο της φύσης ότι δεν μπορείς να ψύξεις έναν χώρο χωρίς να θερμάνεις έναν άλλο, αυτό σημαίνει πως σε 30 χρόνια είναι πολύ πιθανό οι ακραίοι καύσωνες να είναι ακόμη πιο συχνοί και πιο καταστροφικοί.
Από την άλλη, οι τύποι κλιματιστικών είναι πολλοί και δεν είναι όλοι «φιλικοί» προς το περιβάλλον.
Συγκεκριμένα, υπάρχει μεγάλη ποικιλία στην απόδοση και στις πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται. Υπάρχει επίσης ένα τεράστιο χάσμα στην πρόσβαση.
Μονάδες κλιματισμού σε λειτουργία ανά ήπειρο, 2000-2021
Αποκλίσεις
Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας σημειώνει ότι από τα σχεδόν 3 δισεκατομμύρια ανθρώπους που ζουν στα πιο ζεστά μέρη του κόσμου, μόνο το 8% από αυτούς διαθέτει κλιματιστικά.
Και εντός των χωρών αυτών, τα κλιματιστικά δεν κατανέμονται ομοιόμορφα.
Η πρόσβαση ποικίλλει ανάλογα με το εισόδημα, αλλά και με την τοποθεσία.
Το Σιάτλ έχει το χαμηλότερο ποσοστό νοικοκυριών με κλιματισμό από κάθε άλλη μεγάλη μητροπολιτική περιοχή των ΗΠΑ. Αυτό πιθανότατα να συνέβαλε σε εκατοντάδες επιπλέον θανάτους σύμφωνα με το Vox.
Ποσοστό του πληθυσμού που ζει σε θερμό κλίμα και έχει κλιματιστικό ανά επιλεγμένη περιοχή, Ποσοστά από το 2020, Πηγή: IEA
Όταν ψύχεις κάτι, ζεσταίνεις κάτι άλλο
Τα κλιματιστικά δημιουργούν, επίσης, ένα άλλο πρόβλημα στο περιβάλλον καθώς πολλά από αυτά χρησιμοποιούν ψυκτικά μέσα που περιέχουν αέρια που παγιδεύουν τη θερμότητα.
Χημικές ουσίες όπως οι υδροφθοράνθρακες (HFC) μπορούν να είναι 12.000 φορές πιο ισχυρές στην παγίδευση θερμότητας στην ατμόσφαιρα από ό,τι το διοξείδιο του άνθρακα.
Ενεργειακή χρήση κλιματιστικών που καλύπτονται από τα ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης, 2000-2021/ Πηγή: IEA
Μικρές διαρροές ψυκτικού υγρού πολλαπλασιασμένες με δισεκατομμύρια μονάδες κλιματισμού θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές για το κλίμα.
Υπάρχουν λύσεις
Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν λύσεις και κάποιες από αυτές τις εργασίες βρίσκονται σε εξέλιξη τώρα. Όπως στην χώρα μας για παράδειγμα όπου το σχέδιο εξοικονόμησης ενέργειας στην Ελλάδα περιλαμβάνει τον κόφτη στα κλιματιστικά στο Δημόσιο και όχι μόνο.
Ωστόσο η ψύξη την εποχή της κλιματικής κρίσης απαιτεί μια πολυδιάστατη στρατηγική.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να περιοριστούν οι κλιματικές επιπτώσεις των κλιματιστικών μηχανημάτων.
«Η απάντηση βρίσκεται πρώτα και κύρια στη βελτίωση της απόδοσης των κλιματιστικών, η οποία μπορεί να επιβραδύνει γρήγορα την αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας που σχετίζεται με την ψύξη», έγραψε ο Fatih Birol, εκτελεστικός διευθυντής του ΙΕΑ, σε έκθεση του 2018.
Επίσης, τα σπίτια και οι επιχειρήσεις χρειάζονται καλύτερη μόνωση και στεγανοποίηση για την αποφυγή σπατάλης.
Μια άλλη μέθοδος είναι η κατασκευή περισσότερων κλιματιστικών που δεν χρησιμοποιούν HFC (Υδροφθοράνθρακες) ή άλλα αέρια που παγιδεύουν τη θερμότητα.
Η Γερουσία των ΗΠΑ θα ψηφίσει σύντομα για την επικύρωση της τροποποίησης στο Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, μια διεθνή συνθήκη που δεσμεύεται για τη μείωση των HFCs κατά 85% έως το 2050.
Ταυτόχρονα, πρόκειται να δημιουργηθεί μια τεράστια αγορά για βιώσιμες τεχνολογίες ψύξης.
Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η τεχνολογία από μόνη της δεν αρκεί.
Τα κλιματιστικά είναι χρήσιμα μόνο για τους ανθρώπους που εργάζονται σε εσωτερικούς χώρους, αλλά εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να εργάζονται έξω.
Τι σημαίνει αυτό; Πως εκτός από τις επενδύσεις στην βιώσιμη ανάπτυξη και την θέσπιση νόμων, δεν θα πρέπει πρωτίστως να ξεχνάμε ότι πρέπει όσοι πολίτες κάνουν χειρωνακτικές εργασίες να εργάζονται σε ένα ασφαλές περιβάλλον που τους προστατεύει από τις ακραίες καιρικές συνθήκες.
