Η παρέμβαση, που συζητείται στο Θαλάσσιο μέτωπο, είναι η Πέμπτη. Η πρώτη έγινε στα μέσα της δεκαετίας του ’60 με την “Μελέτη Τριανταφυλλίδη”, η δεύτερη στο “Στο Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης, το 1985, η τρίτη στο “Επικαιροποιημένο Ρυθμιστικό Σχέδιο, το 2010 και η τέταρτη στο “Περιφερειακό χωροταξικό Σχέδιο” του 2012.
Δυο εισαγωγικά ερωτήματα:
- Πως μπορεί να είναι «Ειδικό χωρικό», ένας σχεδιασμός που αναπτύσσεται σε μήκος 40 και πλέον χιλιομέτρων, που ταυτίζεται με το μήκος του καταργημένου «Ρυθμιστικού Σχεδίου»;
- Γιατί η φιλοσοφία του νέου σχεδίου εστιάζει κυρίως σε κατασκευαστικές παρεμβάσεις και όχι στο πώς θα κερδίσει η πόλη και οι άνθρωποί της πάλι, την σχέση τους με τον Θερμαϊκό.
Το “Επικαιροποιημένο Ρυθμιστικό Σχέδιο“, και το “Περιφερειακό Χωροταξικό Σχέδιο“, του 2012, δεν εγκρίθηκαν ποτέ, ούτε από την κυβέρνηση Σαμαρά, ούτε από την κυβέρνηση Τσίπρα.
Οι τέσσερεις προηγούμενες, αν και το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής δεν ήταν ορατό και μόνο προς το τέλος της δεκαετίας του 2010 άρχισε η συζήτηση για την πράσινη ανάπτυξη, είχε την φιλοσοφία της πράσινης ανάπτυξης, ενώ το σημερινό, ενώ όλοι βλέπουν τα καταστροφικά αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής, όλοι μιλούν για πράσινη ανάπτυξη και επανάκτηση του περιβάλλοντος, σχεδιάζουν όμως, τα ακριβώς αντίθετα. Σήμερα μάλιστα που το επιχείρημα για την έλλειψη δημόσιων πόρων δεν υπάρχει με τους Κοινοτικούς πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, επιμένουν χωρίς δισταγμό.
Ειδικότερα, οι προτάσεις που διαμόρφωσε η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, ουσιαστικά ενσωματώνουν τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια των Δήμων, εκεί που δεν φαίνεται να υπάρχει ιδιωτικό επενδυτικό ενδιαφέρον και τα τροποποιούν εκεί που υπάρχει. Φυσικά κανείς λογικός άνθρωπος δεν θα είχε αντίρρηση να υπάρξει συνεργασία του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, αρκεί οι κατασκευές και οι οικονομικές δραστηριότητες να μην αντιστρατεύονται τις βασικές αρχές της πράσινης, βιώσιμης και κοινωνικά δίκαιης ανάπτυξης.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, στις ιδιαίτερα υποβαθμισμένες περιοχές από το Καλοχώρι, τον Δενδροπόταμο, μέχρι το λιμάνι, υπάρχουν μόνο γενικές αναφορές για την αναβάθμισή τους. Το ίδιο και για την Περιοχή του Δήμου Θεσσαλονίκης, που περιλαμβάνει τον Κελλάριο κόλπο, μέχρι το «Παλατάκι» και από την Μαρίνα της Καλαμαριάς μέχρι την Σχολή Δικαστών. Το ίδιο ουσιαστικά ισχύει και μέχρι την Αγία Τριάδα. Καταργεί τον πράσινο διάδρομο από την παραλία μέχρι το περιαστικό δάσος, αφού υιοθετεί το Real Estate της ΔΕΘ. Εστιάζει στην περιοχή του Ποσειδωνίου, των «Μύλων Αλατίνη» και του Μεγάρου Μουσικής, προτείνοντας την συνεργασία του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα και είναι σωστό, χωρίς όμως να προσδιορίζει τον συνολικά δομημένο χώρο, γεγονός που γεννά ερωτηματικά. Η περιοχή από το «Παλατάκι» μέχρι και την Μαρίνα Καλαμαριάς εξαιρείται, γιατί ανήκει στο Υπερταμείο και έχει τους γνωστούς σχεδιασμούς που έχουν βρει την αντίρρηση των πάντων.
Η επιλογή να καταργηθεί το “Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης”, το 2014, και να μην εγκριθούν τα Περιφερειακά Χωροταξικά Σχέδια”, δεν ήταν τυχαία, ούτε έγινε από αφέλεια.
Πριν έρθει η κρίση του 2008, επιχειρηματικές δυνάμεις σε όλη την χώρα και ειδικά στην Θεσσαλονίκη, που υπάρχουν ορισμένες περιοχές στο κέντρο της πόλης, αλλά και στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης, όπου η κατάργηση των Ρυθμιστικών Σχεδίων άνοιγε τον δρόμο για την οικονομική εκμετάλλευση δημόσιων και ιδιωτικών χώρων, που μέχρι τότε δεν επιτρεπόταν, λόγω των υποκείμενων σχεδιασμών, οι οποίοι λάμβαναν υπόψιν ότι, η Θεσσαλονίκη είναι η πόλη με το λιγότερο πράσινο ανά κάτοικο στην Ελλάδα και την Ευρώπη, η μόλυνση του περιβάλλοντος είναι η υψηλότερη στην χώρα και ο δημόσιος χώρος πολύ περιορισμένος.
Το σύνθημα δόθηκε στα μέσα της οικονομικής κρίσης, το 2012, με επιχείρημα: Δεν υπάρχουν δημόσιοι πόροι για να υλοποιηθούν τα σχέδια του Ρυθμιστικού, συνεπώς πρέπει να αλλάξουμε τις χρήσεις γης σε ορισμένες περιοχές, που έχουν ιδιωτικό επιχειρηματικό ενδιαφέρον.
Το σύγχρονο Real Estate, είναι η αντιπαροχή που υιοθετήθηκε την δεκαετία του ’50 και ισχύει μέχρι σήμερα. Η έλλειψη επενδυτικών κεφαλαίων για την αξιοποίηση της ιδιωτικής γης τότε, μετέτρεψε την γη και σε επενδυτικό κεφάλαιο, με την βοήθεια των πολεοδομικών νόμων και των φορολογικών αυθαιρεσιών. Όλοι ξέρουμε το αποτέλεσμα. Σήμερα το εργαλείο για την κρατική αντιπαροχή είναι τα “Ειδικά Χωρικά”. Τα “Ειδικά Χωρικά”, χωρίς τον ευρύτερο σχεδιασμό που προσφέρει το Ρυθμιστικό Σχέδιο και το Περιφερειακό Χωροταξικό Σχέδιο, είναι όπως η διευθέτηση του χρόνου εργασίας του νόμου Χατζηδάκη, χωρίς τις συλλογικές συμβάσεις.
* Ο Γιάννης Μαγκριώτης είναι πρώην υφυπουργός Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων του ΠΑΣΟΚ και επικεφαλής της Κίνησης «ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟΙ ΠΟΛΙΤΕΣ»
