Αν και το δικαίωμα στην κατοικία για όλους και όλες αναγνωρίζεται πλέον ως βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα στέγασης, είτε γιατί δεν βρίσκουν κατοικία με ενοίκιο που είναι σε θέση να πληρώσουν, είτε γιατί χάνουν το σπίτι τους λόγω χρεών, ακρίβειας, ανεργίας, κοινωνικού αποκλεισμού. Αλλά και όσοι νοικιάζουν όλο και μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους πηγαίνει για ενοίκιο.
Η κρίση στέγης στην Ελλάδα αναδεικνύει τις αστοχίες της πολιτικής, έχει διαρθρωτικά χαρακτηριστικά και είναι διαφορετική σε σχέση με την κρίση άλλων χωρών, που προκαλείται κυρίως από την αύξηση του πληθυσμού.
Τα αίτια:
Η υπερβολική αύξηση των ενοικίων σε σύγκριση με τους μισθούς των μισθωτών και τα κέρδη των ελεύθερων επαγγελματιών είναι πρόβλημα που αντιμετωπίζει μεγάλο ποσοστό των πολιτών, ενώ υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες κατοικίες κενές και εγκαταλειμμένες. Η αύξηση των ενοικίων έχει 6 κυρίως αιτίες:
1. Έλλειψη ολοκληρωμένης στεγαστικής πολιτικής που να διασφαλίζει το δικαίωμα στην κατοικία για όλους και όλες.
2. Απουσία φορέων που να προωθούν την κοινωνική, συνεργατική και δημοτική κατοικία. Ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας αντί να εκσυγχρονιστεί και αναβαθμιστεί, αξιοποιώντας θέματα κοινωνικής, δημοτικής και συνεργατικής κατοικίας, καταργήθηκε.
3. Κόκκινα δάνεια, αύξηση χαμηλόμισθων και ανέργων με αποτέλεσμα μεγάλη μεταβίβαση ακίνητης περιουσίας στα χέρια λίγων
4. Αρρύθμιστη αγορά της βραχυχρόνιας μίσθωσης (Airbnb)
5. Αύξηση της ζήτησης στέγης λόγω της μετακίνησης πληθυσμού από χώρες που διεξάγονται πόλεμοι, λόγω των golden visas και λόγω εσωτερικής μετακίνησης στα μεγάλα αστικά κέντρα.
6. Προώθηση νόμων στην κατεύθυνση της νεοφιλελεύθερης πολιτικής όπου η στέγη ρυθμίζεται απόλυτα από τη ζήτηση.
Η λύση στο στεγαστικό πρόβλημα είναι Πράσινη και βασίζεται σε ολοκληρωμένη πολιτική για να διασφαλιστεί το δικαίωμα στην κατοικία.
Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ προτείνουν και διεκδικούν:
– Ρύθμιση της βραχυχρόνιας μίσθωσης με ταυτόχρονη ενθάρρυνση και κίνητρα για τους ιδιοκτήτες: για μακροχρόνιες μισθώσεις. Ορισμός ορίου
– Στήριξη από τους Δήμους προγραμμάτων για το «δικαίωμα σε κατοικία για όλους/ες» με δημιουργία αποθέματος κοινωνικής, δημοτικής και συνεταιριστικής κατοικίας ώστε να λειτουργήσει παρεμβατικά στη ζήτηση ενοικιαζόμενων σπιτιών.
– Ρυθμίσεις την Τοπική Αυτοδιοίκηση ή/και τους συνεταιρισμούς να εκμεταλλεύονται τα εγκαταλελειμμένα ή άδεια κτίρια με απόσβεση των εξόδων τους για την ανακαίνισή τους μέσω μακροχρόνιας μίσθωσης.
– Στήριξη για όσους κινδυνεύουν με έξωση πρώτης κατοικίας από κόκκινα δάνεια με προγράμματα χρηματοδότησης προς συνεταιριστικά σχήματα με συμμετοχή των πληττόμενων για να αγοράσουν, αντί για τα funds, τις υποθηκευμένες κατοικίες τους μέσω ενός ενοικίου σε λογικό πλαίσιο παραμένοντας σπίτι τους.
– Στήριξη ενοικιαστών για διασφάλιση κλίματος εμπιστοσύνης με τους ιδιοκτήτες και μιας δίκαιης μακροχρόνιας μίσθωσης, με την επαναφορά της ιδιοκατοίκησης ως λόγο έξωσης, με καθορισμό από την Πολιτεία ανώτατου πλαφόν αύξησης ενοικίου σύμφωνα με τον πληθωρισμό.
-Παράλληλη στήριξη στους ιδιοκτήτες σε περίπτωση μη καταβολής ενοικίων για άμεση εκδίκαση και έκδοση απόφασης έξωσης κ.ά. διατάξεις που να κατοχυρώνουν τον ιδιοκτήτη για την συνεπή καταβολή του μισθώματος.
– Να συνεχιστούν και να διευρυνθούν τα προγράμματα «εξοικονόμησης ενέργειας» και οι επιδοτήσεις με λιγότερη γραφειοκρατία, περισσότερο έλεγχο στις τιμές των εταιριών, με ελευθερία επιλογής τεχνικού από τον ιδιοκτήτη. Να σταματήσει η επιδότηση ως “πράσινη ενέργεια” για το φυσικό αέριο, καθώς είναι και αυτό υδρογονάνθρακας που συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή. Να βελτιωθούν οι τιμές πώλησης προς τη ΔΕΔΗΕ για την τοποθέτηση φωτοβολταϊκών σε ταράτσες και στέγες.
Τέλος, χρειάζεται μια μακροπρόθεσμη πολιτική αναζωογόνησης της υπαίθρου με σκοπό να συγκρατηθεί ή, ακόμα καλύτερα, να μετακινηθεί εκεί πληθυσμός. Αυτό απαιτεί να υπάρξει η πολιτική βούληση για περισσότερες δημόσιες παρεμβάσεις προσανατολισμένες σε ένα δίκαιο και βιώσιμο σχεδιασμό και κίνητρα με κοινωνικό πρόσημο, που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των σύγχρονων ανθρώπων για πολιτισμό και προστασία του περιβάλλοντος. Μια πολιτική εκ διαμέτρου αντίθετη από τη νεοφιλελεύθερη πολιτική της τωρινής κυβέρνησης που έχει αποδείξει ότι οι αξίες της είναι εκ διαμέτρου αντίθετες.
Aναλυτικότερα:
Το πρόβλημα
Τα ελληνικά νοικοκυριά που δεν ιδιοκατοικούνται πληρώνουν για στέγαση το μεγαλύτερο μεταξύ των χωρών της ΕΕ ποσοστό του εισοδήματός τους (περίπου 40%) την ίδια στιγμή που υπάρχουν 770.000 κενές κατοικίες σε όλη την Ελλάδα (πάνω από 200.000 στην Αττική) και ενώ η χώρα έχει τον υψηλότερο αριθμό κατοικιών ανά κάτοικο μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ.
Το πρόβλημα είναι ακόμα πιο έντονο για τα φτωχότερα νοικοκυριά καθώς και για τους νέους/ες, που παραμένουν με τους γονείς τους μέχρι πολύ μεγάλη ηλικία. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, το φτωχότερο (20%) των ελληνικών νοικοκυριών πληρώνει 43% (διάμεση τιμή) του εισοδήματός του στο ενοίκιο.
Οι κυβερνήσεις αλλά και η αγορά επιμένει να στρέφει τους πολίτες σε αγορά ακινήτου ενώ είναι γνωστό ότι χωρίς δάνειο από την τράπεζα είναι “απίθανο” να μπορεί με τις σημερινές τιμές να αγοράσει κάποιος διαμέρισμα. Υποβιβάζει έτσι άλλες λύσεις για στέγαση πιο ρεαλιστικές και εναλλακτικές, όπως ελεγχόμενο κόστος ενοικίου ορίζοντας ανώτερα πλαφόν τιμών και αυξήσεων, διευκόλυνση για συνεταιριστικές -κοινωνικές και δημοτικές κατοικίες, προγράμματα συγκατοίκησης, αποκατάστασης και αξιοποίησης κλειστών ή εγκαταλελειμμένων κτιρίων .
Υπερχρέωση νοικοκυριών και κόκκινα δάνεια
Μέσα στην οικονομική κρίση υιοθετήθηκαν σκληρά μέτρα που ευνοούν σήμερα τις εξώσεις και την άρνηση ανανέωσης συμβολαίου αν δεν αυξηθεί υπέρογκα το μίσθωμα. Η ιδιοκατοίκηση εφόσον δεν υπάρχει όριο στην αύξηση του ενοικίου από τους ιδιοκτήτες δεν ισχύει πλέον, εφόσον ισχύει η έξωση σε περίπτωση που λήξει το μισθωτήριο.
Η κυρίαρχη πολιτική για το δικαίωμα στην κατοικία βασίζεται μέχρι σήμερα στη νεοφιλελεύθερη λογική της ρύθμισης από την αγορά, και τα μόνα μέτρα που υπάρχουν είναι στην υποστήριξη με επιδοτήσεις και κίνητρα για πρόσβαση σε στεγαστικά δάνεια (μέτρα απου αφορούν μόνο αυτούς που έχουν ήδη περιουσία).
Η “φούσκα” που δημιουργήθηκε στα χρόνια της πλασματικής ευημερίας οδήγησε σε μεγάλη υπερχρέωση των νοικοκυριών, ιδιαίτερα την περίοδο της βαθιάς κρίσης 2008-2019, με αποτέλεσμα σήμερα πάνω από 500.000 νοικοκυριά να κινδυνεύουν να χάσουν την μοναδική κατοικία τους. Τα ξένα funds ή οι εταιρείες τραπεζών αγοράζουν τα “κόκκινα δάνεια” σε πολύ χαμηλή τιμή βγάζοντας τεράστια και εύκολα κέρδη μέσω των πλειστηριασμών.
