Νέο εργαλείο προσωποποιημένης σύγκρισης τιμών για την αλλαγή συμβολαίου ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου σχεδιάζεται να ενταχθεί, άμεσα, στο e-Καταναλωτής, στο πλαίσιο αναβάθμισης του ρόλου της πλατφόρμας και στην μεταμόρφωσή της σε ουσιαστικό βοηθό του καταναλωτή.
Σύμφωνα με πληροφορίες του ΑΠΕ-ΜΠΕ, σε συνεργασία με την Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) εκτιμάται ότι, από το Φεβρουάριο, ο καταναλωτής θα μπορεί να αξιοποιεί ένα νέο Εργαλείο Σύγκρισης Τιμών (energycost), για τα προϊόντα ρεύματος και φυσικού αερίου, σε μία διαδικασία αλλαγής συμβολαίου. Το αξιοσημείωτο είναι ότι η έρευνα που θα γίνεται θα είναι προσωποποιημένη για τη σύγκριση των τιμολογίων καθώς θα υπολογίζονται όλα τα συμπληρωματικά κόστη, ψιλά γράμματα, προνόμια, ρήτρες, δώρα κ.α. ώστε να έχει ξεκάθαρη εικόνα ο καταναλωτής για τα κόστη, τα οφέλη και την εξοικονόμηση που θα έχει.
Όμως, η αναβάθμιση της πλατφόρμας δεν αφορά μόνο στο νέο εργαλείο για την ενέργεια αλλά στην μετεξέλιξή της σε ουσιαστικό βοηθό του καταναλωτή και στην ενδυνάμωση του ρόλου του ως ρυθμιστή της αγοράς. Όπως σχολίασαν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ οι υπεύθυνοι της πλατφόρμας e-Καταναλωτής, «η επέκταση λειτουργίας της πλατφόρμας αντικατοπτρίζει τη δέσμευση της γενικής γραμματείας Εμπορίου για την ενίσχυση της διαφάνειας και της ανταγωνιστικότητας στην αγορά, μέσω της τεχνολογίας».
Στο μεταξύ, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης υπογραμμίζει, με κάθε ευκαιρία, ότι όσο η ακρίβεια θα απασχολεί τον καταναλωτή θα λαμβάνονται μέτρα και ήδη λειτουργεί, δέσμη μέτρων, για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες των πληθωριστικών πιέσεων, οι παραπλανητικές προσφορές και εκπτώσεις, να διορθωθούν δομικές στρεβλώσεις και να επιτυγχάνονται χαμηλότερες τιμές. Σε αυτό το πλαίσιο, και όλες οι ελεγκτικές υπηρεσίες είναι «επί ποδός» με τους ελέγχους να συνεχίζονται εντατικά, σε όλο το εύρος της αγοράς. Υπενθυμίζεται ότι, μέσα στο 2023, πραγματοποιήθηκαν περισσότεροι από 25.000 ελέγχους και τα πρόστιμα έφτασαν, περίπου, τα 13,5 εκατομμύρια ευρώ ενώ ήδη προχωράει και η περαιτέρω ενδυνάμωση του ρόλου της ΔΙΜΕΑ για ακόμη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στους ελέγχους.
Όμως, το θέμα της αισχροκέρδειας και της ακρίβειας παραμένει ψηλά στην ατζέντα των προβλημάτων των καταναλωτών οπότε έχει τεθεί ψηλά και στην ατζέντα προτεραιοτήτων της κυβέρνησης από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό. Από το υπουργείο Ανάπτυξης εκτιμάται ότι η αναβάθμιση του e-Καταναλωτής, θα καταστεί το κατάλληλο εργαλείο για να αντιληφθεί ο ίδιος ο καταναλωτής τη δύναμη που έχει ως ρυθμιστής της αγοράς. Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν σχεδιάζεται η αναβάθμιση και του αριθμού των προϊόντων του e-Καταναλωτής με την επέκτασή τους από τους, περίπου, 1500 κωδικούς σε 3500 κωδικούς – συμπεριλαμβανομένων και των προϊόντων μόνιμης μείωσης τιμής πάνω από το 5% – ενώ θα υπάρξει και η προσθήκη ειδοποιήσεων για τις αλλαγές που γίνονται στις τιμές των προϊόντων που έχει εντάξει ο καταναλωτής στο δικό του το «καλάθι».
Για την αύξηση των κωδικών σχεδιάζεται εκτός από τα βασικά καταναλωτικά προϊόντα να προστεθούν και ορισμένα τα οποία, αν και δεν εντάσσονται στα «βασικά», εντούτοις δεν είναι και εξεζητημένα.
Υπενθυμίζεται ότι, σήμερα, μέσω του e-Καταναλωτής μπορεί κάποιος να ενημερώνεται για τις τιμές πλήθους αγαθών, να κάνει συγκρίσεις ώστε να καταλήγει στην πιο συμφέρουσα επιλογή και να καταγγέλλει συμπεριφορές που εκτιμά ότι θεωρεί καταχρηστικές ή παραπλανητικές.
Οι άμυνες των καταναλωτών απέναντι στην ακρίβεια
Στο μεταξύ, καθώς ο πληθωρισμός επιφέρει διαρκώς ανατιμήσεις σε βασικά προϊόντα και υπηρεσίες ευρείας κατανάλωσης, η πίεση στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς αυξάνεται και οι πολίτες αναζητούν τρόπους για να περιορίσουν τις επιπτώσεις του στην καθημερινότητά τους.
Όπως εξηγεί μιλώντας στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Γεώργιος Μπάλτας, καθηγητής του Τμήματος Μάρκετινγκ & Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Μεταπτυχιακών Σπουδών «οι καταναλωτές δεν μπορούν να εξουδετερώσουν τις συνέπειες του πληθωρισμού και να επαναφέρουν το κόστος διαβίωσης εκεί που ήταν πριν την πληθωριστική και ενεργειακή κρίση». Ωστόσο, σημειώνει ότι «ορισμένες δοκιμασμένες και επιστημονικά μελετημένες αλλαγές στην αγοραστική συμπεριφορά είναι σε θέση να μετριάσουν τις επιπτώσεις του πληθωρισμού στην καθημερινότητα των καταναλωτών».
Ποιες είναι όμως οι κυριότερες αλλαγές αγοραστικής συμπεριφοράς που μπορούν, σύμφωνα με τον κ. Μπάλτα, να βοηθήσουν τα ελληνικά νοικοκυριά να ανταπεξέλθουν λίγο καλύτερα στις δύσκολες σημερινές συνθήκες:
Έχει γίνει αρκετή συζήτηση για τις συρρικνωμένες συσκευασίες. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «shrinkflation» και συμβαίνει όταν το μέγεθος ή η ποσότητα ενός προϊόντος μειώνεται, αλλά η τιμή του παραμένει ίδια ή αυξάνεται. Για να αποφύγουμε τέτοιες αγορές, ελέγχουμε τη συσκευασία του προϊόντος που μας ενδιαφέρει για τυχόν αλλαγές σε μέγεθος, βάρος ή ποσότητα.
Όταν ψωνίζουμε ελέγχουμε την τιμή ανά μονάδα που είναι το χρηματικό ποσό που πληρώνουμε για μια συγκεκριμένη ποσότητα ενός προϊόντος, όπως ανά κιλό, λίτρο ή τεμάχιο. Η τιμή ανά μονάδα μας βοηθά να αποφύγουμε να πληρώσουμε περισσότερα χρήματα για λιγότερο προϊόν. Αυτή η πληροφορία αναγράφεται υποχρεωτικά στην πινακίδα τιμής κάθε προϊόντος.
Συγκρίνουμε τις τιμές των εναλλακτικών επιλογών (π.χ., ανταγωνιστικές μάρκες) που υπάρχουν στην ίδια κατηγορία προϊόντων. Οι τιμές των προϊόντων που ανήκουν στην ίδια ακριβώς κατηγορία μπορεί να διαφέρουν μέχρι και 50%.Αυτό σημαίνει ότι επιλέγοντας ένα αισθητά φθηνότερο προϊόν ίσως εξουδετερώσουμε όλη τη συσσωρευτική επίπτωση του πληθωρισμού στη συγκεκριμένη κατηγορία προϊόντων από το 2021 μέχρι σήμερα.
Αναζητούμε καλύτερες τιμές μεταξύ φυσικών ή ηλεκτρονικών καταστημάτων. Υπάρχουν συχνά μεγάλες διαφορές στην τιμή λιανικής για τον ίδιο ακριβώς κωδικό προϊόντος και μπορούμε να εντοπίσουμε σημεία λιανικής πώλησης που διαθέτουν το ίδιο προϊόν σε αρκετά χαμηλότερο κόστος.
Η σύγκριση τιμών και προϊόντων γίνεται πιο αποτελεσματικά στο διαδίκτυο και με λιγότερο κόπο, χρόνο και έξοδα. Στην προσπάθεια αυτή μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μηχανές αναζήτησης και ψηφιακές πλατφόρμες που κάνουν τη διαδικασία απλούστερη για εμάς.
Αποφεύγουμε συνειδητά τις παρορμητικές αγορές, δηλαδή την αγορά προϊόντων που δεν είχαμε προγραμματίσει να κάνουμε. Ένας τρόπος είναι να συντάξουμε μία λίστα προϊόντων πριν ψωνίσουμε και να μην κάνουμε αγορές εκτός αυτής της λίστας. Σχετικές έρευνες έχουν αποκαλύψει ότι η συστηματική χρήση λίστας αγορών μπορεί να μειώσει μέχρι 25%-30% τα συνολικά έξοδα στο σούπερ μάρκετ και να μειώσει δραστικά τις περιττές αγορές.
Δοκιμάζουμε νέες μάρκες ή κωδικούς του προϊόντος που μάς ενδιαφέρει, εφόσον προσφέρονται σε χαμηλότερες τιμές. Με τέτοιες αλλαγές των αγοραστικών συνηθειών μπορούμε να μειώσουμε αρκετά τα έξοδα χωρίς να στερηθούμε ένα προϊόν ή να μειώσουμε την κατανάλωση.
Εκμεταλλευόμαστε ψύχραιμα, έξυπνα και προς το δικό μας συμφέρον τις προσφορές, τις εκπτώσεις, τα κουπόνια και τα προγράμματα επιβράβευσης πελατών. Αυτό σημαίνει ότι δεν αγοράζουμε ένα προϊόν απλώς επειδή είναι σε κάποια προσφορά και παρουσιάζεται σαν ευκαιρία, αν δεν το χρειαζόμαστε πραγματικά. Επίσης, τα περισσότερα προϊόντα στο σούπερ μάρκετ πραγματοποιούν επαναλαμβανόμενες προωθητικές ενέργειες και μπορούμε εύκολα να βρούμε το προϊόν που θέλουμε σε προσφορά.
Σύμφωνα με όσα επισημαίνει ο κ. Μπάλτας μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «ο καταναλωτής ”ψηφίζει” καθημερινά τις εταιρείες και τα προϊόντα που προτιμά μέσω των αγορών του. Εάν οι καταναλωτές υποστηρίζουν αγοραστικά τις εταιρείες και τις μάρκες που προσφέρουν δίκαιες και συγκρατημένες τιμές, τότε βοηθούν έμπρακτα την αγορά να λειτουργήσει καλύτερα και οι υπεύθυνες τιμολογιακές πρακτικές θα αυξηθούν. Παράλληλα, εάν οι καταναλωτές εγκαταλείψουν εταιρείες και μάρκες που κάνουν δυσανάλογες ανατιμήσεις και αισχροκερδούν, τότε περνούν το μήνυμα ότι οι ανεύθυνες τιμολογιακές πρακτικές δεν είναι ανεκτές και τιμωρούνται με απόσυρση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης».
Σε ό,τι αφορά τον ρόλο της πολιτείας, ο κ. Μπάλτας υποστηρίζει ότι υπάρχουν πολιτικές και μέτρα που μπορούν να ενισχύσουν τη θέση του καταναλωτή απέναντι στην ακρίβεια. Συγκεκριμένα:
Οι αρχές μπορούν να παρεμβαίνουν στην αγορά για να αποτρέψουν μονοπώλια, καρτέλ, στρατηγικές συμπεριφορές ολιγοπωλίων και άλλες πρακτικές που υπονομεύουν τον ανταγωνισμό και επιτρέπουν στις εταιρείες να χρεώνουν υπερβολικές τιμές και να εκμεταλλεύονται τους καταναλωτές. Οι αρχές μπορούν επίσης να επιβάλλουν πρόστιμα, κυρώσεις ή να προβούν σε νομικές ενέργειες κατά εκείνων που παραβιάζουν την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία ή εμπλέκονται σε αθέμιτες πρακτικές.
Εφαρμογή μέτρων για τον περιορισμό της αισχροκέρδειας, όπως για παράδειγμα το άρθρο 54 του ν. 5045/29-7-2023 σχετικά με την περιστολή φαινομένων αθέμιτης κερδοφορίας.
Μέτρα που προάγουν τη συγκράτηση των τιμών από τις εταιρείες και διευκολύνουν τη σύγκριση των τιμών από τους καταναλωτές, όπως το καλάθι του νοικοκυριού.
Τόνωση της προσφοράς της οικονομίας ώστε να μειωθούν οι εγχώριες πληθωριστικές πιέσεις.
‘Ασκηση επιρροής σε κλαδικούς παράγοντες και μεγάλους παίκτες της αγοράς ώστε να συμμορφωθούν με την επιθυμία της κοινωνίας για συγκράτηση του κόστους ζωής και περιορισμό των ανατιμήσεων.
Παρεμβάσεις για τη συγκράτηση του κόστους της ενέργειας που όχι μόνο υποκινεί κοστολογικά τις ανατιμήσεις στην πλευρά των επιχειρήσεων, αλλά επίσης επιβαρύνει άμεσα τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς στην πλευρά των καταναλωτών.
Εκπαίδευση και ενδυνάμωση των καταναλωτών. Η πολιτεία προσφέρει πληροφορίες και καθοδήγηση στους καταναλωτές για να τους βοηθήσει να λαμβάνουν ενημερωμένες και ορθολογικές αποφάσεις. Οι αρχές μπορούν επίσης να ενισχύσουν το θεσμικό πλαίσιο προστασίας των καταναλωτών και να βοηθήσουν τους καταναλωτές να εκφράσουν τις ανησυχίες, τα παράπονα ή τα αιτήματά τους.
«Ο πληθωρισμός είναι ένα σοβαρό και επίμονο πρόβλημα για την οικονομία και την κοινωνία» τονίζει ο κ. Μπάλτας μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και συμπληρώνει: «Μεμονωμένα και αποσπασματικά μέτρα δεν μπορούν να λύσουν το πρόβλημα της ακρίβειας, αλλά ένας κατάλληλος συνδυασμός μέτρων και παρεμβάσεων μπορεί να ενισχύσει τη θέση του καταναλωτή».
