Αν και ο πληθωρισμός έχει εξασθενήσει πρόσφατα, οι καταναλωτές πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για αύξηση των τιμών των τροφίμων στο μέλλον.
Αυτό δεν οφείλεται μόνο στο υψηλότερο κόστος εφοδιασμού και ενέργειας ή στις διαταραχές των συγκομιδών που προκαλούνται από παγκόσμιες κρίσεις, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι αναταραχές στην Αφρική. Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής οδηγούν όλο και περισσότερο τον πληθωρισμό: οι ερευνητές αποκαλούν το φαινόμενο αυτό «κλιματικό πληθωρισμό».
Πέραν, όμως, από τον «κλιματικό» και τον «γεωπολιτικό πληθωρισμό» υπάρχει και άλλος ένας πληθωρισμός: Εκείνος που προέρχεται από τις εναλλακτικές καλλιέργειες, στις οποίες αρχίζουν και επενδύουν οι επιχειρήσεις τροφίμων, κοστίζουν επίσης αρκετά, γεγονός που δεν επιτρέπει, ούτε μακροπρόθεσμα τη μείωση των τιμών στα τρόφιμα.
Η υπερθέρμανση του πλανήτη θα μπορούσε να αυξήσει τον πληθωρισμό των τροφίμων στην Ευρώπη έως και κατά 3,2% ετησίως έως το 2035, σύμφωνα με μια νέα μελέτη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Ινστιτούτου Potsdam για την έρευνα των επιπτώσεων του κλίματος. Αυτό θα αύξανε τον συνολικό πληθωρισμό κατά 1,2 ποσοστιαίες μονάδες ετησίως.
«Οι επιπτώσεις είναι πολύ σημαντικές για την ευρωζώνη με στόχο πληθωρισμού 2% – και θα ενταθούν με τη μελλοντική υπερθέρμανση του πλανήτη», προειδοποιεί ο συγγραφέας Mαξιμίλιαν Κοτζ (Maximilian Kotz), σύμφωνα με την Handelsblatt.
Ακόμα και οι μεγάλοι κατασκευαστές δεν είναι απρόσβλητοι. Η Χάνεκε Φάμπερ (Hanneke Faber), επικεφαλής του τμήματος διατροφής της Unilever (Knorr, Hellmann’s) μέχρι τον Δεκέμβριο, δήλωσε πως “μετά την πανδημία και τον πληθωρισμό, η βιομηχανία αντιμετωπίζει μια πολύ χειρότερη κρίση: την κλιματική αλλαγή”. Η υπερθέρμανση του πλανήτη αποτελεί μείζονα απειλή για τον παγκόσμιο εφοδιασμό τροφίμων.
Χυμός πορτοκάλι και μαρμελάδα: 62% ακριβότερα
Οι μεταποιητές φρούτων πλήττονται σήμερα σκληρά από την κλιματική αλλαγή. «Όσον αφορά τα πορτοκάλια, βρισκόμαστε στην πιο δύσκολη κατάσταση εδώ και περισσότερα από 50 χρόνια», παραπονιέται ο Κλάους Χάιτλιγκερ (Klaus Heitlinger) από τη Γερμανική Ένωση Βιομηχανίας Χυμών Φρούτων. Οι αδύναμες συγκομιδές στη Βραζιλία, τη σημαντικότερη χώρα παραγωγής, καθώς και στις ΗΠΑ, το Μεξικό και την Ισπανία, μειώνουν την προσφορά.
Στην Αμερική, η ασθένεια του «κίτρινου δράκου» αποδυναμώνει εδώ και χρόνια τα εσπεριδοειδή, τα οποία γίνονται όλο και πιο ευαίσθητα λόγω της κλιματικής αλλαγής. Οι τυφώνες έχουν καταστρέψει φυτείες στις ΗΠΑ. Ο χυμός πορτοκαλιού διαπραγματεύεται στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων με premium 150% σε σχέση με τις αρχές του 2022.
Οι καταναλωτές αισθάνονται επίσης τις επιπτώσεις: ο ήπιος χυμός πορτοκάλι της μάρκας Hohes C της Eckes-Granini κοστίζει σήμερα 2,89 ευρώ στο σούπερ μάρκετ – 62% περισσότερο από ό,τι τον Ιανουάριο του 2022, σύμφωνα με αναλύσεις της υπηρεσίας σύγκρισης τιμών Smhaggle για την Handelsblatt.
«Η κρίση του χυμού πορτοκαλιού θα συνεχιστεί για τα επόμενα χρόνια», δηλώνει ο παραγωγός χυμών Voelkel στο podcast Green & Energy της Handelsblatt.
«Προϊόντα όπως ο χυμός πορτοκαλιού αίματος έχουν γίνει είδη πολυτελείας». Το γεγονός ότι ένα μπουκάλι του χυμού του κοστίζει πλέον σχεδόν πέντε ευρώ οφείλεται στις ακραίες καιρικές συνθήκες στην περιοχή καλλιέργειας της Σικελίας.
Η κατάσταση γίνεται επίσης πιο απρόβλεπτη για τους παραγωγούς μαρμελάδας. Ο επικεφαλής της Zentis, Καρλ – Χάιντζ Γιόνεν (Karl-Heinz Johnen), λέει: «Λόγω των ισχυρών βροχοπτώσεων, πολλά βύσσινα προσβλήθηκαν από σκουλήκια το 2023».
Οι καύσωνες σήμαιναν επίσης ότι οι εναλλακτικές λύσεις από την Καλιφόρνια ήταν σε έλλειψη. Σύμφωνα με την Smhaggle, αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο η ποικιλία βύσσινο δεν είναι προς το παρόν διαθέσιμη σε όλες τις αγορές.
Βότανα και τσάι: 17% πιο ακριβά – και 30% λιγότερο περιεχόμενο
Για πολλά τρόφιμα, υπάρχει μόνο μια στενή ζώνη στον πλανήτη με κατάλληλες κλιματολογικές συνθήκες για καλλιέργεια. Καθώς οι κλιματικές ζώνες μετατοπίζονται, αυξάνεται ο κίνδυνος αποτυχίας των καλλιεργειών.
Η Frosta αισθάνεται επίσης τις επιπτώσεις. Βαρύ χαλάζι κατέστρεψε τη μισή συγκομιδή σπανακιού το καλοκαίρι, αναφέρει ο Felix Ahlers, επικεφαλής του παραγωγού κατεψυγμένων τροφίμων. “Δεν μπορούσαμε να παραδώσουμε. Δεν είχαμε ποτέ κάτι τέτοιο”. Η μακρά ξηρασία και οι έντονες βροχοπτώσεις οδήγησαν επίσης σε σημαντικές αποτυχίες στις καλλιέργειες βοτάνων στη Ρηνανία-Παλατινάτο.
Σύμφωνα με το Smhaggle, το μείγμα οκτώ βοτάνων της Frosta κοστίζει τώρα 99 λεπτά – 17% περισσότερο από ό,τι στις αρχές του 2022. Το προϊόν περιέχει επίσης 30% λιγότερο. Μετά την κριτική που ασκήθηκε από τους συνήγορους των καταναλωτών, η Frosta γράφει τώρα με μεγάλα γράμματα στη συσκευασία «λιγότερο περιεχόμενο από πριν».
Οι προμηθευτές τσαγιού αγωνίζονται επίσης με την κλιματική αλλαγή. O επικεφαλής της Teekanne, Ντιρκ Σούμπελ (Dirk Schübel), προειδοποιεί πως “η συγκομιδή του τσαγιού γίνεται όλο και πιο κρίσιμη εξαιτίας της υπερβολικά μεγάλης ή της υπερβολικά μικρής βροχόπτωσης”. Οι πρώτες ύλες έχουν γίνει πρόσφατα έως και 20 τοις εκατό ακριβότερες.
Οι καταναλωτές δεν το αντιλαμβάνονται ακόμη: το τσάι οκτώ βοτάνων της Teekanne διατίθεται στα καταστήματα προς 1,99 ευρώ – αμετάβλητο από τις αρχές του 2022. Ωστόσο, σύμφωνα με το Smhaggle, η τιμή του τσαγιού βοτάνων της ανταγωνιστικής μάρκας Meßmer έχει αυξηθεί κατά ένα τρίτο μόνο φέτος: από 1,85 ευρώ τον Ιανουάριο σε 2,35 ευρώ.
Κακάο και ζάχαρη: Η σοκολάτα θα μπορούσε να γίνει σπάνια
Οι παραγωγοί ζαχαρωδών επηρεάζονται από την αύξηση του κόστους του κακάο και της ζάχαρης. «Αυτό μας αναγκάζει να αυξήσουμε και πάλι τις τιμές», λέει ο Ντιρκ φαν Πουτ (Dirk van de Put), επικεφαλής του παραγωγού της Milka Mondelez. Μια μπάρα Alpine Milk κοστίζει ήδη 17% περισσότερο στα καταστήματα σήμερα από ό,τι στις αρχές του 2022.
Συγκριτικά, η ζάχαρη διαπραγματεύεται σήμερα με premium 16% στις αγορές εμπορευμάτων – εν μέρει επειδή η συγκομιδή στην Ταϊλάνδη, τον τρίτο σημαντικότερο παραγωγό ζάχαρης, κατέρρευσε κατά ένα τρίτο λόγω έλλειψης νερού.
Έκτοτε, η τιμή του κακάο αυξήθηκε κατά 309% και έφτασε σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Στις σημαντικότερες χώρες καλλιέργειας κακάο, τη Γκάνα και την Ακτή Ελεφαντοστού, διαφαίνεται η τέταρτη συνεχόμενη κακή χρονιά συγκομιδής. Οι έντονες βροχοπτώσεις είχαν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ασθενειών των φυτών, όπως η μαύρη σήψη.
Οι εταιρείες σοκολάτας ανησυχούν τώρα για την προμήθειά τους – συμπεριλαμβανομένου του κατασκευαστή μπισκότων Lambertz. «Θα είμαστε τυχεροί αν υπάρχει αρκετή σοκολάτα διαθέσιμη το καλοκαίρι και το φθινόπωρο», προειδοποιεί ο ιδιοκτήτης Hermann Bühlbecker. «Δεν έχουμε βιώσει ποτέ στο παρελθόν τέτοιες ελλείψεις».
Καφές και ελαιόλαδο: έως και 150% ακριβότερα
Οι τιμές του καφέ αυξάνονται επίσης σημαντικά. Μέχρι το 2050, οι μισές από τις περιοχές καλλιέργειας καφέ στον κόσμο θα μπορούσαν να απειληθούν. Οι έντονες βροχοπτώσεις και οι καύσωνες μειώνουν ήδη τη συγκομιδή στις βασικές περιοχές καλλιέργειας καφέ της Νότιας Αμερικής και της Αφρικής.
Στα σούπερ μάρκετ, προϊόν της Jacobs, για παράδειγμα, κοστίζει 15% περισσότερο από ό,τι στις αρχές του 2022. Αναφορικά με την πρόσφατη άνοδο των τιμών στην παγκόσμια αγορά, ο ηγέτης της αγοράς Tchibo ανακοίνωσε περαιτέρω αυξήσεις τιμών έως και ένα ευρώ ανά λίβρα από τις 15 Απριλίου. Οι ανταγωνιστές είναι πιθανό να ακολουθήσουν το παράδειγμά της.
Σχεδόν κανένα άλλο τρόφιμο δεν έχει γίνει τόσο ακριβό όσο το ελαιόλαδο. Λόγω της ξηρασίας στην Ισπανία και την Ιταλία, η παραγωγή μειώθηκε περισσότερο από το ήμισυ το 2023. Οι ειδικοί αναμένουν μόνο μια μικρή ανάκαμψη για την τρέχουσα συγκομιδή. Το παρθένο ελαιόλαδο Bertolli κοστίζει 9,99 ευρώ – 150% περισσότερο από ό,τι στις αρχές του 2022.
Ταυτόχρονα, η ποιότητα πολλών ελαιολάδων έχει μειωθεί, σύμφωνα με αναλύσεις της Stiftung Warentest. «Για πρώτη φορά, έχουμε την εντύπωση ότι η κλιματική κρίση αντικατοπτρίζεται σε μια δοκιμή τροφίμων», λέει ο ελεγκτής Jochen Wettach.
Κίνδυνος αποτυχίας των καλλιεργειών και για τα βασικά τρόφιμα
Οι καταναλωτές πρέπει επίσης να προετοιμαστούν για άδεια ράφια ως αποτέλεσμα της υπερθέρμανσης του πλανήτη: «Θα υπάρξουν χρόνια κατά τα οποία ορισμένα προϊόντα όπως το αβοκάντο, το κακάο, ο καφές, το μάνγκο, η καρύδα, η παπάγια και οι μπανάνες μπορεί να λιγοστέψουν», προειδοποιεί ο ειδικός σε θέματα γεωργίας Μίκαελ Μπέργκερ (Michael Berger) από την περιβαλλοντική οργάνωση WWF.
Αυτά μπορεί να είναι προβλήματα πολυτέλειας. Ωστόσο, η υπερθέρμανση του πλανήτη θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την προμήθεια βασικών ειδών διατροφής ιδίως στις φτωχότερες χώρες και να οδηγήσει σε αναταραχές, προειδοποιούν οι ειδικοί. Η αμερικανική επενδυτική τράπεζα Morgan Stanley εκτιμά ότι υπάρχει υψηλός κίνδυνος ξηρασίας σε πάνω από το 40% των περιοχών όπου καλλιεργείται σιτάρι και ρύζι. Το ένα τρίτο των περιοχών με αραβόσιτο επηρεάζεται.
«Ακόμη και μικρές αλλαγές στις παγκόσμιες θερμοκρασίες μπορούν να οδηγήσουν σε ριζικές διακυμάνσεις στην προσφορά ρυζιού, σιταριού ή αραβοσίτου», λέει ο οικονομολόγος του κλίματος Γκερνότ Βάγκνερ (Gernot Wagner) από το Columbia Business School στο podcast της Handelsblatt.
Παρόλο που οι τιμές των βασικών εμπορευμάτων αραβόσιτου και σιταριού είναι περισσότερο από ένα τέταρτο χαμηλότερες από ό,τι στις αρχές του 2022, μετά την εκτίναξη των τιμών λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, τα ακραία καιρικά φαινόμενα προκάλεσαν και πάλι αποτυχίες στις καλλιέργειες σε ορισμένες περιοχές.
Πώς αντιδρούν οι παραγωγοί: στροφή σε άλλες περιοχές καλλιέργειας και βιολογική γεωργία
Βραχυπρόθεσμα, οι παραγωγοί προσπαθούν να στραφούν σε άλλες περιοχές καλλιέργειας. Η Zentis επιθυμεί να ανοίξει εναλλακτικές περιοχές με τους «Προσκόπους φρούτων», προκειμένου να διασπείρει τον κίνδυνο αποτυχημένων συγκομιδών.
Η εταιρεία υποστηρίζει τους αγρότες με σπόρους και τεχνολογία συγκομιδής. Ο παραγωγός του τσαγιού Meßmer θέλει να πείσει τους αγρότες στη Ζιμπάμπουε να στραφούν από το βαμβάκι που απαιτεί πολύ νερό στον ιβίσκο για τσάι.
Και η Frosta δεν εισάγει πλέον ντομάτες μόνο από την Ιταλία, αλλά και από την Ισπανία και την Τουρκία. Αλλά: “Η αγορά από περισσότερους προμηθευτές δεν είναι μόνο πιο ακριβή λόγω των μικρότερων ποσοτήτων, αλλά και πολύ πιο χρονοβόρα”, λέει το αφεντικό της Frosta, ο Ahlers.
Μακροπρόθεσμα, η γεωργική βιομηχανία πρέπει να αλλάξει ριζικά, σημειώνει το ίδιο δημοσίευμα. Οι ειδικοί ελπίζουν σε πιο ανθεκτικές ποικιλίες που θα είναι ευκολότερο να αναπαραχθούν χάρη σε τεχνολογίες όπως το ψαλίδι γονιδίων Crispr-Cas.
Οι μονοκαλλιέργειες είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες στις κλιματικές ζημιές. Εκεί, οι μέγιστες αποδόσεις μπορούν να επιτευχθούν με χαμηλό κόστος με τη βοήθεια τεχνητών λιπασμάτων. Οι παγκόσμιες εταιρείες αποτελούν εδώ και καιρό την κινητήρια δύναμη πίσω από αυτό.
Καθώς αυξάνεται η πίεση της προσφοράς, οι εταιρείες αυτές επενδύουν επίσης περισσότερο σε έργα για την αναγεννητική γεωργία που είναι πιο ανθεκτική στις ακραίες καιρικές συνθήκες.
Η Nestlé (Kitkat, Nescafé) επενδύει περίπου 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ σε αυτό μέχρι το 2025. Το 15% των σημαντικότερων πρώτων υλών προέρχεται σήμερα από αγρότες που εργάζονται αναγεννητικά.
Η Unilever σχεδιάζει επίσης να επενδύσει ένα δισεκατομμύριο ευρώ στον τομέα αυτό κατά την τρέχουσα δεκαετία. Η εταιρεία προωθεί έτσι μεθόδους καλλιέργειας που χρησιμοποιούν λιγότερο νερό και βελτιώνουν την υγεία του εδάφους.
Ειδικότερα, η βιολογική γεωργία θεωρείται πιο ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή – ακόμη και αν είναι πιο δαπανηρή και παράγει χαμηλότερες αποδόσεις από τη συμβατική γεωργία. Ο επιχειρηματίας βιολογικών χυμών Voelkel είναι πεπεισμένος: «Η υπεύθυνη βιολογική γεωργία είναι το πιο σταθερό κατασκεύασμα – τόσο από οικολογική όσο και από οικονομική άποψη».
