Οι άνθρωποι κάνουμε επιλογές, συχνά γνωρίζοντας ότι μπορεί να αποβούν επιβλαβείς. Λόγω αδυναμίας; Λόγω κακής κρίσης; Ή, ενδεχομένως, λόγω έλλειψης ενημέρωσης ή καλύτερων εναλλακτικών; Δεν έχει σημασία το γιατί, αλλά το πώς μπορούμε να βοηθήσουμε στο να μετριαστούν άμεσα οι αρνητικές συνέπειες των πράξεών μας.
Και εδώ είναι που μπαίνει δυναμικά στη δημόσια συζήτηση η έννοια της μείωσης βλάβης και το πώς έχει ήδη συμβάλει θετικά σε τομείς όπως η υγεία, η διατροφή, το περιβάλλον και ό,τι άλλο ορίζει και καθορίζει την ποιότητα ζωής μας.
Ένα χρήσιμο παράδειγμα στο να την κατανοήσουμε είναι αυτό που συμβαίνει με τα κράνη στις μοτοσικλέτες και τις ζώνες ασφαλείας στα αυτοκίνητα. Και στις δυο περιπτώσεις η εφαρμογή αυτών των μέτρων έχει στόχο να περιοριστούν στην πράξη οι κίνδυνοι από π.χ. μια πιθανή πτώση ή από ένα τρακάρισμα αντίστοιχα. Το ίδιο ισχύει, χωρίς αυτή τη φορά να είναι υποχρεωτικό από το νόμο, και με τα αντιηλιακά. Γιατί το ξέρουμε όλοι ότι η έκθεση στον ήλιο έχει αποδειχθεί εξαιρετικά επιβλαβής για το δέρμα. Το ακούμε από τους ειδικούς. Το βλέπουμε στις ενημερωτικές καμπάνιες που έχουν κατά καιρούς «τρέξει». Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν να μην συμμορφώνονται με αυτή τη σύσταση. Η ύπαρξη της αντιηλιακής προστασίας βοηθάει στο να μειωθεί η βλάβη από την έκθεση στον ήλιο και να προστατευθούν – στο βαθμό του δυνατού – όσοι επιμένουν να κάνουν με τις ώρες ηλιοθεραπεία.
Προφανώς, η στρατηγική μείωσης της βλάβης δεν αποτελεί κάποια νέα «ανακάλυψη». Για την ακρίβεια, κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι η βασική της αρχή έχει τη ρίζα της στην εποχή του Ιπποκράτη και το περίφημο ρητό του που λέει «Κάλλιον το προλαμβάνειν ή το θεραπεύειν». Έτσι και αλλιώς, και στις δυο περιπτώσεις, η ουσία παραμένει η ίδια. Ότι οφείλουμε να χρησιμοποιούμε τα εργαλεία που έχουμε κάθε φορά στη διάθεσή μας, προκειμένου να βρίσκουμε εναλλακτικές που να «δουλεύουν» εδώ και τώρα.
Αυτός είναι ο λόγος που έχει ενταθεί το τελευταίο διάστημα η συζήτηση γύρω από το αν η στρατηγική μείωσης της βλάβης μπορεί να συνεισφέρει ώστε να δοθούν επιπλέον λύσεις και όσον αφορά το κάπνισμα. Και αυτό γιατί η εμφάνιση των εναλλακτικών – επιστημονικώς τεκμηριωμένων- προϊόντων καπνού ή μη αποσκοπεί ακριβώς στο να δώσει στους καπνιστές εκείνους που δεν διακόπτουν το κάπνισμα, μια επιλογή η οποία θα περιορίσει το ρίσκο. Τα τελευταία χρόνια έχουν επενδυθεί μεγάλα ποσά σε έρευνα και ανάπτυξη, ώστε αυτά τα προϊόντα να αποκτήσουν ισχυρή επιστημονική «νομιμοποίηση», ενώ υπάρχουν χώρες που έχουν συμπεριλάβει συμπληρωματικά στο νομοθετικό τους πλαίσιο ρυθμίσεις που αποσκοπούν στο να υποστηριχθεί η πολιτική της μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα, δίπλα στις προσπάθειες για τη διακοπή και την πρόληψη.
Όπως είναι κατανοητό, σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματική χρήση της μείωσης της βλάβης σε όλο και περισσότερους τομείς παίζει η επιστήμη και η τεχνολογία, η ραγδαία πρόοδος των οποίων έρχεται και παρέχει πλέον λύσεις εκεί που πριν δεν υπήρχαν. Καθώς, επίσης, και η συνεπακόλουθη επικαιροποίηση του επίσημου πλαισίου που ρυθμίζει κάθε φορά έναν συγκεκριμένο τομέα. Ο συνδυασμός αυτών των δυο, πάντα με βάση τα επιστημονικά δεδομένο και τον ανοιχτό διάλογο, είναι αυτός που μας επιτρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που ζούμε, ενσωματώνοντας στην καθημερινότητά μας πρακτικές και προϊόντα μειωμένου κινδύνου που μπορούν να κάνουν όντως τη διαφορά. Μια ευκαιρία που δεν πρέπει να σπαταλήσουμε.
