Η πύρινη λάμψη στην επιφάνεια του ήλιου, ήταν μια έκλαμψη κατηγορίας «Χ» υψηλότερης έντασης, με δυνατότητα να επηρεάσει τις ραδιοεπικοινωνίες, όπως ανακοινώθηκε.
Πρόκειται για την πιο ισχυρή ηλιακή έκλαμψη των τελευταίων έξι ετών, η οποία προκάλεσε προσωρινό και τοπικό πρόβλημα ραδιοεπικοινωνίας, σε περιοχές των ΗΠΑ.
Στην εικόνα βλέπετε τη λεγόμενη εκτίναξη μάζας στέμματος, ενώ η φωτογραφία λήφθηκε από ένα διαστημόπλοιο που εκτοξεύτηκε το 2010 και παρακολουθεί συνεχώς τη δραστηριότητα του ήλιου.
Η ηλιακή έκλαμψη τέτοιας κατηγορίας έχει τη δυνατότητα να επηρεάσει τις ραδιοεπικοινωνίες, τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας, τα σήματα πλοήγησης και να θέσει κινδύνους για τα διαστημόπλοια και τους αστροναύτες.
Το κέντρο πρόβλεψης καιρού του διαστήματος της Εθνικής Ατμοσφαιρικής και Ωκεανικής Διοίκησης το χαρακτήρισε «καταπληκτικό γεγονός… πιθανότατα ένα από τα μεγαλύτερα ηλιακά ραδιοφωνικά συμβάντα που έχουν καταγραφεί ποτέ».
Οι περισσότερες ηλιακές εκλάμψεις κατηγορίας Χ που προσκρούουν στη Γη βαθμολογούνται μεταξύ της κλίμακας του ενός και του εννέα, με το γεγονός της Πέμπτης να ταξινομείται ως X8.
Η πιο ισχυρή ηλιακή έκλαμψη στην καταγεγραμμένη ιστορία ήταν η X28, τον Νοέμβριο του 2003.
Πώς δημιουργείται μία μαγνητική καταιγίδα
«Οι ηλιακές καταιγίδες είναι η επίδραση στη Γη και σε άλλα σώματα του ηλιακού συστήματος εκρηκτικών φαινομένων που προέρχονται από τον Ήλιο. Ο Ήλιος έχει μια σφαίρα επιρροής που καλύπτει ολόκληρο το ηλιακό σύστημα η οποία λέγεται ηλιόσφαιρα (και στα αγγλικά έχει επικρατήσει ο ελληνικός όρος heliosphere). Το ηλιακό σύστημα περιλαμβάνει πλανήτες, τους δορυφόρους τους, τη ζώνη των αστεροειδών και τη ζώνη Kuiper (Kuiper belt) η οποία εκτείνεται πέρα από την τροχιά του Ποσειδώνα και περιλαμβάνει και τον νάνο πλανήτη Πλούτωνα», είπε ο Μανώλης Γεωργούλης στο Newsbomb.gr σχετικά με τις ηλιακές καταιγίδες.
«Ο Ήλιος τροφοδοτεί την ηλιόσφαιρα συνεχώς με τον ηλιακό του άνεμο (solar wind) μια «πνοή» πλάσματος (δηλ. φορτισμένων σωματιδίων, κυρίως ηλεκτρονίων και πρωτονίων) και μαγνητικού πεδίου. Οι ηλιακές εκρήξεις αποτελούνται από τις λεγόμενες ηλιακές εκλάμψεις (solar flares) και τις εκτινάξεις στεμματικής μάζας (coronal mass ejections, CMEs) που εξακοντίζουν μεγάλα κομμάτια της υπέρθερμης και ισχυρά μαγνητισμένης ηλιακής ατμόσφαιρας (την ονομάζουμε στέμμα) προς την ηλιόσφαιρα. Οι ηλιακές εκρήξεις διαταράσσουν δραματικά τον ηλιακό άνεμο με επιπλέον πλάσμα και μαγνητικά πεδία αλλά και υψηλής ενέργειας ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που φτάνει ως τις ακτίνες Χ και γάμμα», συμπλήρωσε.
«Φτάνοντας αυτά τα τεράστια κύματα πλάσματος (κατά βάση δισεκατομμύρια τόνοι υλικού), μαγνητικών πεδίων και φωτονίων, στα μαγνητικά περιβλήματα των πλανητών (που λέγονται μαγνητόσφαιρες) όπως αυτό της Γης, τα συμπιέζουν, τα διαπερνούν εν μέρει με ηλιακά σωματίδια που παρεισφρέουν ως τους πόλους και ιονίζουν (δηλαδή ηλεκτρίζουν επιπλέον) την ανώτερη ατμόσφαιρα δημιουργώντας πολικό σέλας. Αυτό συνήθως περιορίζεται σε υψηλά γεωγραφικά (ή πλανητογραφικά γενικά) πλάτη, κοντά στους πόλους. Σε περιπτώσεις ισχυρών εκρήξεων, όμως, το σέλας φτάνει και χαμηλότερα. Ένα τέτοιο έντονο φαινόμενο είδαμε στις 5 Νοεμβρίου στη βόρεια Ελλάδα με το χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα στο νυχτερινό ουρανό που αφορά κυρίως σε σέλας που εμφανίζεται σε σχετικά χαμηλά γεωγραφικά πλάτη», εξήγησε σχετικά με το φαινόμενο ο κύριος Γεωργούλης.
«Κατά τα φαινόμενα, αυτό που είδαμε στις 5 Νοεμβρίου προέρχεται από το συνονθύλευμα δύο ηλιακών εκρήξεων (εκλάμψεων και CMEs) που συνέβησαν στον Ήλιο στις 2 και 3 Νοεμβρίου, αντίστοιχα. Οι δύo CMEs διαδόθηκαν στην ηλιόσφαιρα με ταχύτητες περίπου 700 και 900 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο, αντίστοιχα, δίνοντας μια ισχυρή καταιγίδα στη Γη (κατηγορίας G3, κατά μια κλίμακα που μεταβάλλεται από G1 [ασθενής] ως G5 [εξαιρετικά ισχυρή]). H δεύτερη, ταχύτερη CME φαίνεται να πρόλαβε την πρώτη ενισχύοντας τις συνέπειές της σε βαθμό που δεν ήταν αναμενόμενος», τόνισε.
Όσον αφορά τον κανόνα για τις ηλιακές καταιγίδες ο Μανώλης Κ. Γεωργούλης είπε: «Υπάρχει μόνο ένας κανόνας – και αυτός όχι απαράβατος – για το πότε συμβαίνουν μεγάλες ηλιακές εκρήξεις: στατιστικά είναι περισσότερες κατά το ηλιακό μέγιστο δραστηριότητας, τότε που οι ηλιακές κηλίδες είναι περισσότερες, η πηγή των ηλιακών εκρήξεων είναι κατά βάση συμπλέγματα ηλιακών κηλίδων. Μόνο μια μικρή μειοψηφία κηλίδων (περίπου 10%) θα δώσει αξιόλογες εκρήξεις. Αυτό το διάστημα μεταβαίνουμε προς το επόμενο ηλιακό μέγιστο δραστηριότητας, αυτό του λεγόμενου ηλιακού κύκλου 25. Οι ηλιακοί κύκλοι διαρκούν περί τα 11 χρόνια και έχουν μέγιστο και ελάχιστο. Μεγάλες ηλιακές εκρήξεις παίρνουμε κάποιες φορές πριν (όπως τώρα) αλλά και μετά το μέγιστο, που προσδιορίζεται χονδρικά στα επόμενα 1-2 χρόνια».
Μπορούμε να προστατευθούμε από το φαινόμενο;
«Δεν μπορούμε να αποφύγουμε τις συνέπειες μιας ηλιακής καταιγίδας. Μπορούμε μόνο να τις μετριάσουμε, γνωρίζοντας τι μας έρχεται. H χωρική έκταση των CMEs στην τροχιά της Γης είναι πολύ μεγαλύτερη από την ίδια τη Γη, που σαν πετραδάκι περνάει από μέσα τους. Η μεγαλύτερη προστασία της είναι η μαγνητόσφαιρα και η ατμόσφαιρά της. Εκτός ατμόσφαιρας (Διεθνής Διαστημικός Σταθμός, διαστημόπλοια κτλ.) η μόνη προστασία είναι η κάλυψη σε κλωβούς αποφυγής ηλεκτρομαγνητικής και σωματιδιακής ακτινοβολίας για το ανθρώπινο προσωπικό, και η κατάλληλη θωράκιση των οργάνων για τον εξοπλισμό», ανέφερε ο κ. Μανώλης Γεωργούλης.
«Μόνο η ασφαλής πρόγνωση του θυελλώδους διαστημικού καιρού μπορεί να επιφέρει αποτελεσματικό μετριασμό των συνεπειών του, που διαρκούν από ώρες μέχρι μερικές ημέρες», πρόσθεσε.
Η γιγάντια ηλιακή έκλαμψη του 1859
Την 1η Σεπτεμβρίου 1859 ο άνθρωπος παρατήρησε για πρώτη φορά συμπτωματικά μια γιγάντια ηλιακή έκλαμψη. «Αυτό έγινε κατά τη διάρκεια παρατήρησης ρουτίνας των ηλιακών κηλίδων από τον Άγγλο αστρονόμο Richard Carrington, λίγο έξω από το Λονδίνο. Τότε δεν γνωρίζαμε τίποτα για τις CMEs οι οποίες παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά το 1971. Εκείνη ήταν η εποχή του τηλέγραφου και σε περίπου 18 ώρες είδαμε τις συνέπειες της CME για την οποία δεν γνωρίζαμε, όταν οι τηλεγραφικές γραμμές ηλεκτρίστηκαν τόσο πολύ που οι συσκευές σε κάποια σημεία μπορούσαν να λειτουργήσουν χωρίς μπαταρίες! Σε μια καταγεγραμμένη περίπτωση στη Βοστώνη, όπου η μπαταρία ήταν συνδεδεμένη, ο τηλεγραφικός πάγκος άρπαξε φωτιά», ανέφερε ο κ. Μανώλης Γεωργούλης.
Και πρόσθεσε: «Το σέλας φαντάζομαι ότι θα ήταν ορατό και από την Ελλάδα τότε, αλλά δεν έχω υπόψη μου αναφορές. Υπάρχουν όμως ελληνικές αναφορές για σέλας το 1870, το 1938 και το 1940, μαζί με τη γνωστή περίπτωση του Οκτωβρίου – Νοεμβρίου 2003, όπου όπως και τώρα, το σέλας φωτογραφήθηκε και μάλιστα από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών στην Πεντέλη. Το 1940 (24 Μαρτίου, παραμονή της εθνικής εορτής) το Σέλας ενέπνευσε την αθηναϊκή φιλολογική κοινότητα, η οποία έγραφε για «θεϊκά πέπλα» πάνω από την Αθήνα».
