Το τελευταίο δεκαήμερο της προεκλογικής περιόδου επιφύλαξε όλες τις πολιτικές συγκινήσεις. Τα σχέδια για κυβερνήσεις ηττημένων, προοδευτικής κατεύθυνσης ή απελπισίας, ειδικών σκοπών και ειδικότερων δικαστηρίων, οι προτάσεις για «Δήμητρες», τοπικά και παράλληλα νομίσματα προκάλεσαν πολιτική ηχορύπανση σε μια προεκλογική πορεία που έμοιαζε βουβή, αθόρυβη και σχεδόν αδιάφορη.
Πρόκειται για κομματικές επιδιώξεις που σαφώς επηρεάζουν την τελική επιλογή των αναποφάσιστων ψηφοφόρων, καθώς σκιαγραφούν νέα σενάρια για την επόμενη μέρα των εκλογών.
Πλέον, όσα θα συμβούν από την ερχόμενη Δευτέρα και για τις επόμενες εννέα ημέρες αποκτούν άγριο ενδιαφέρον, καθώς δίπλα στο βασικό σενάριο που θέλει νέα προσφυγή στις κάλπες για σχηματισμό αυτοδύναμης και σταθερής κυβέρνησης, πλασάρονται παράλληλα σχέδια για συγκυβερνήσεις ειδικού σκοπού.
Πράξη 1η: Επόμενη μέρα
Το πρωί της Δευτέρας 22/05 η υπηρεσιακή υπουργός Εσωτερικών Καλλιόπη Σπανού θα μεταβεί στο γραφείο του Προέδρου της Βουλής Κωνσταντίνου Τασούλα για να του επιδώσει τον φάκελο με τα επίσημα εκλογικά αποτελέσματα. Στη συνέχεια, ο κ. Τασούλας θα οδεύσει προς το προεδρικό μέγαρο προκειμένου να ανακοινώσει τα αποτελέσματα στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
Οι επόμενες κινήσεις θα καθοριστούν από την εξίσωση των σταθερών διατάξεων του Συντάγματος και των μεταβλητών εκλογικών ποσοστών των κομμάτων. Συνολικά, η θεσμική βίβλος προβλέπει πέντε διαφορετικά σενάρια ανάλογα με τον τελικό συσχετισμό κοινοβουλευτικών δυνάμεων. Υπάρχουν προβλέψεις για αυτοδύναμη κυβέρνηση, συγκυβερνήσεις νικητών, ηττημένων ή μειοψηφίας και για υπηρεσιακή.
Ως πιθανότερη εξέλιξη φαίνεται ο σχηματισμός υπηρεσιακής κυβέρνησης για να οδηγήσει τη χώρα σε νέες εκλογές πιθανότατα στις 2 Ιουλίου.
Πιο αναλυτικά, η παράδοση των τελικών αποτελεσμάτων από τον Πρόεδρο της Βουλής στην Πρόεδρο της Δημοκρατίας ενεργοποιεί αυτόματα τη διαδικασία διορισμού κυβέρνησης σύμφωνα με τις προβλέψεις του άρθρου 37 του Συντάγματος.
Πράξη 2η: Αυτοδυναμία γιοκ
Το πρώτο ενδεχόμενο σχηματισμού κυβέρνησης προβλέπει ορισμό ως πρωθυπουργού τον αρχηγό του κόμματος που θα έχει την απόλυτη πλειοψηφία εδρών στη νέα Βουλή. Το συγκεκριμένο σενάριο θεωρείται απίθανο καθώς με το σύστημα της απλής αναλογικής απαιτείται ποσοστό τουλάχιστον 45%-46% για να εξασφαλιστεί η αυτοδυναμία.
Πράξη 3η: Κυριάκος Μητσοτάκης
Από τη στιγμή που κανένα κόμμα δεν θα έχει την απόλυτη πλειοψηφία εδρών η Πρόεδρος της Δημοκρατίας ενεργοποιεί τη διαδικασία των διερευνητικών εντολών. Εφόσον επιβεβαιωθούν οι δημοσκοπήσεις για τα κόμματα που θα τερματίσουν στην πρώτη τριάδα, η πρώτη εντολή θα δοθεί στον Κυριάκο Μητσοτάκη, ο οποίος θα έχει στη διάθεσή του τρεις ημέρες προκειμένου να διαπιστώσει εάν υπάρχει δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας. Στην προεκλογική περίοδο ο πρόεδρος της Ν.Δ. ξεκαθάρισε πως τάσσεται υπέρ των μονοκομματικών, αυτοδύναμων κυβερνήσεων, καθώς είναι ο μόνος τρόπος που εξασφαλίζει απαραίτητη σταθερότητα και ταχύτητα στη λήψη καθαρών αποφάσεων. Παράλληλα όμως έχει δηλώσει πως θα κρατήσει τη διερευνητική εντολή, καθώς αυτό επιτάσσει το Σύνταγμα.
Σε κάθε περίπτωση το μόνο υπαρκτό σενάριο συνεργασίας σε ρεαλιστικό επίπεδο αφορά τη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ. Τα δύο κόμματα, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, αθροίζουν τουλάχιστον 151 βουλευτές, ωστόσο η μαθηματική προϋπόθεση δεν αρκεί για να καλύψει το τεράστιο χάσμα που χωρίζει τους Κυριάκο Μητσοτάκη και Νίκο Ανδρουλάκη. Ειδικά δε ο όρος που θέτει το ΠΑΣΟΚ για διορισμό ενός τρίτου αγνώστου προσώπου που δεν θα έχει επιλεγεί από τον λαό για τη θέση του πρωθυπουργού μοιάζει προσχηματικός και ναρκοθετεί κάθε πιθανότητα σύμπλευσης. Υπό αυτά τα δεδομένα το ενδιαφέρον θα μεταφερθεί στην αιτιολόγηση που θα παρουσιάσουν τα δύο κόμματα για τη μη συνεργασία.
Πράξη 4η: Αλέξης Τσίπρας
Εως την ερχόμενη Πέμπτη, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί στο προεδρικό τον Αλέξη Τσίπρα προκειμένου να του δώσει τη δεύτερη διερευνητική εντολή, εφόσον βέβαια η πρώτη αποβεί άκαρπη. Μεταξύ άλλων, ο κ. Τσίπρας έχει δηλώσει ότι δεν προτίθεται να σχηματίσει κυβέρνηση ηττημένων, ωστόσο τα πάντα θα εξαρτηθούν από την αριθμητική. Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση του «Πρώτου ΘΕΜΑτος», ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ συγκεντρώνουν 132 έδρες, που σημαίνει ότι θα χρειαστεί είτε η ουσιαστική στήριξη με ψήφο εμπιστοσύνης από ΚΚΕ και ΜέΡΑ25 για σχηματισμό κυβέρνησης ηττημένων, είτε η ανοχή των Δημήτρη Κουτσούμπα – Γιάνη Βαρουφάκη, ενδεχομένως και του Κυριάκου Βελόπουλου, για σχηματισμό βραχύβιας κυβέρνησης ανοχής με μόνο σκοπό τη συγκρότηση ειδικού δικαστηρίου για την υπόθεση των υποκλοπών, ή ακόμα και για επαναφορά της απλής αναλογικής στις μεθεπόμενες εκλογές (σ.σ. για την άμεση εφαρμογή της απαιτούνται 200 ψήφοι που δεν συγκεντρώνονται). Πάντως, έως το πρωί της διεξαγωγής των εκλογών, ο μόνος που καλλιεργούσε σενάρια συνεργασίας ήταν ο κ. Τσίπρας, με τους υπόλοιπους να απορρίπτουν κάθε σενάριο σύμπλευσης μαζί του.
Ο κ. Ανδρουλάκης έχει δηλώσει ότι θα συμμετέχει σε συγκυβέρνηση μόνο αν το ΠΑΣΟΚ λάβει διψήφιο ποσοστό και αν οριστεί ως πρωθυπουργός πρόσωπο κοινής αποδοχής και όχι ο κ. Τσίπρας. Ο κ. Βαρουφάκης έχει ξεκαθαρίσει ότι προτιμά να του «κοπεί το χέρι από τη ρίζα» παρά να συγκυβερνήσει με τον κ. Τσίπρα, ενώ ο κ. Κουτσούμπας έχει χαρακτηρίσει τα σχέδια του ΣΥΡΙΖΑ «μούφα προοδευτική κυβέρνηση».
Ωστόσο, τα τελικά αποτελέσματα της κάλπης και η προοπτική εφόδου στην εξουσία ενδεχομένως να μετριάσει τις διαφορές για το αν η χώρα πρέπει να έχει ευρώ και ανοιχτές τράπεζες ή «Δήμητρες», τοπικά νομίσματα και ανταλλακτική οικονομία και οι παίκτες των αριστερών πτερύγων του Κοινοβουλίου -πλην ΚΚΕ- να αναθεωρήσουν τη στάση τους.
Πράξη 5η: Νίκος Ανδρουλάκης
Εάν τα σενάρια περί συγκυβέρνησης ανοχής και ειδικών δικαστηρίων αποτύχουν και η εντολή του κ. Τσίπρα αποβεί άκαρπη, τότε η διερευνητική θα περάσει την Κυριακή 28/5 στον κ. Ανδρουλάκη. Σύμφωνα με όσα έχει ήδη αναφέρει ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, θα απευθύνει πρόταση συνεργασίας τόσο προς τη Ν.Δ. όσο και στον ΣΥΡΙΖΑ επί συγκεκριμένης προγραμματικής βάσης για σχηματισμό κυβέρνησης, επικεφαλής της οποίας θα μπει πρόσωπο κοινής αποδοχής.
Πράξη 6η: Υπηρεσιακή κυβέρνηση
Αν τελικά και οι τρεις διερευνητικές δεν τελεσφορήσουν και εφόσον οι τρεις αρχηγοί εξαντλήσουν το τριήμερο που έχουν στη διάθεσή τους, τότε την Τετάρτη 31/5 η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα περάσει στην έκτη πράξη καλώντας όλους τους προέδρους των κοινοβουλευτικών κομμάτων σε μια ύστατη προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής. Η πορεία όλων των προηγούμενων προσπαθειών προδιαγράφει και την αποτυχία της συγκεκριμένης διαδικασίας, ανοίγοντας τον δρόμο για νέα προσφυγή στις κάλπες. Συγκεκριμένα, η κυρία Σακελλαροπούλου θα προχωρήσει στον σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης με μόνο σκοπό τη διενέργεια νέων εθνικών εκλογών. Η υπηρεσιακή θα στελεχωθεί είτε από πρόσωπα που θα υποδείξουν ομόφωνα τα κόμματα, ενδεχόμενο εξαιρετικά απίθανο, είτε από τον ανώτατο δικαστικό που θα αναλάβει υπηρεσιακός πρωθυπουργός. Συγκεκριμένα, η ΠτΔ έχει την ευχέρεια να επιλέξει ως υπηρεσιακό πρωθυπουργό έναν εκ των προέδρων του Συμβουλίου της.
Επικρατείας, του Αρείου Πάγου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου με γνώμονα την όσο το δυνατόν ευρύτερη αποδοχή του. Αποτελεί άτυπο, όχι δεσμευτικό αλλά ισχυρό κανόνα η ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον αρχαιότερο εκ των τριών. Οι τρεις υποψήφιοι υπηρεσιακοί πρωθυπουργοί για το μεσοδιάστημα μεταξύ 31 Μαΐου και 2 Ιουλίου είναι η κυρία Μαρία Γεωργίου, πρόεδρος του Αρείου Πάγου που εισήχθη στο Δικαστικό Σώμα το 1983 και επιλέχθηκε πρόεδρος το 2021, η κυρία Ευαγγελία Νίκα, πρόεδρος του Συμβουλίου Επικρατείας που εισήχθη στο Σώμα το 1983 και επιλέχθηκε το 2022 και ο κ. Ιωάννης Σαρμάς, που εισήχθη το 1987 και επιλέχθηκε το 2019.
Για τα κρίσιμα υπουργεία Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας προαλείφονται δύο πολύπειροι Ελληνες διπλωμάτες με άριστη γνώση των ελληνοτουρκικών θεμάτων και των γεωπολιτικών συσχετισμών. Πρόκειται για τον κ. Βασίλη Κασκαρέλη, πρέσβη επί τιμή και νυν σύμβουλο στο Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ο οποίος προορίζεται για το ΥΠΕΞ, και για το υπουργείο Αμυνας τον πρέσβη επί τιμή Παύλο Αποστολίδη, ο οποίος έχει διατελέσει διοικητής της ΕΥΠ, μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στην Ε.Ε. και επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στις διερευνητικές επαφές με την Τουρκία. Στο υπουργείο Εσωτερικών θα παραμείνει η κυρία Καλλιόπη Σπανού.
Πράξη 7η: Η Βουλή της μιας ημέρας
Περίπου στις αρχές τις επόμενης εβδομάδας θα συγκληθεί η Ολομέλεια του Κοινοβουλίου προκειμένου να ορκιστούν οι νέοι βουλευτές και το νέο προεδρείο, ενώ αμέσως μετά θα θυροκολληθεί το Προεδρικό Διάταγμα διαλύσεως της Βουλής και προκήρυξης εκλογών, πιθανότατα την Κυριακή 2 Ιουλίου. Να σημειωθεί ότι θα υπάρξει νέα συνεδρίαση του αρμόδιου τμήματος του Αρείου Πάγου για να αποφασίσει ποια κόμματα και συνδυασμοί πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη συμμετοχή τους στις εκλογές. Οι δεύτερες εκλογές θα διεξαχθούν με λίστα και όχι σταυροδοσία βουλευτών.
Σενάριο συγκυβέρνησης ηττημένων ειδικού σκοπού, σύντομου βίου και με ανοχή
Μόλις μια εβδομάδα πριν τη διεξαγωγή των εθνικών εκλογών ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας αποκάλυψε πως θα χρησιμοποιήσει την παραπομπή του Κυριάκου Μητσοτάκη σε Ειδικό Δικαστήριο για την υπόθεση των υποκλοπών ως συγκολλητική ουσία για να πετύχει τον σχηματισμό κυβέρνησης ηττημένων από τις εκλογές του Μαΐου. Πολιτικός στόχος φαίνεται πως είναι η εκμετάλλευση κάθε αριθμητικής δυνατότητας που δίνει το σύστημα της απλής αναλογικής προκειμένου να αποτραπεί νέα προσφυγή στις κάλπες και πιθανότατα μια ακόμα εκλογική ήττα για το κόμμα του.
Σύμφωνα με το Σύνταγμα, επιτρέπεται ο σχηματισμός κυβερνήσεων συνεργασίας, τεχνοκρατών ή ειδικού σκοπού με διευρυμένες ή περιορισμένες εκτελεστικές αρμοδιότητες, με την προϋπόθεση ότι θα έχουν την εμπιστοσύνη ή την ανοχή του Κοινοβουλίου. Κυβέρνηση ανοχής είναι αυτή που λαμβάνει ψήφο εμπιστοσύνης από 120 έως 150 βουλευτές, την καταψηφίζουν λιγότεροι και οι υπόλοιποι εκφράζουν την ανοχή τους απέχοντας από την ψηφοφορία. Για παράδειγμα, ας υποτεθεί ότι επιβεβαιώνεται πλήρως η τελευταία δημοσκόπηση του «Πρώτου ΘΕΜΑτος». ΣΥΡΙΖΑ (98) και ΠΑΣΟΚ (34) συγκεντρώνουν 132 βουλευτές, αποφασίζουν να σχηματίσουν κυβέρνηση ειδικού σκοπού, συγκεκριμένου σύντομου βίου και ζητούν τη στήριξη του Κοινοβουλίου. Λαμβάνουν ψήφο εμπιστοσύνης από το σύνολο των μελών των κοινοβουλευτικών τους ομάδων, ενώ οι 121 βουλευτές της Ν.Δ. καταψηφίζουν. Για να λάβει ψήφο ανοχής η κυβέρνηση και να υλοποιήσει τον ειδικό σκοπό της θα πρέπει τουλάχιστον 37 βουλευτές από σύνολο 47 των Κ.Ο. του ΚΚΕ (23), ΜέΡΑ25 (12) και Ελληνικής Λύσης (12) να απέχουν από την ψηφοφορία.
πρώτο θέμα
